“Μαύρος μαρκαδόρος” ξεγέλασε την κωμωδία. Δραπέτευση από το ψυχορράγημα της οπτικής ανάπλασης τραγωδοποιημένου δρώμενου ή μεταποιημένου σε παρωδία “κύκνειου άσματος”;
Κατακρεουργημένα μέλη, στρογγυλά, πολυμορφικά κρανιά βρίσκονται σε σήψη σιμά στα λουλούδια του κήπου που ανθίζουν.
Αντιφατική παραβολή δύο πτυχών: ένας εκτελεστής αφιερώνει, σε μια αλλοπρόσαλλη εκδοχή, μια μελωδία και δυσνόητους στίχους, σαν τελευταίο άκουσμα, στον δύσμοιρο καταδικασμένο, που ήδη το άνω άκρο του (το κεφάλι) αισθάνεται αποκομμένο από το υπόλοιπο σώμα -για τους δήμιους άχρηστο. Η συνείδηση του δήμιου είναι μια μετωπική απόκρουση πραγματικότητας και παρωδιακής εύστοχης αλληγορίας, που σημάνει τον θάνατο με ψύχος, όμως, η ανθρώπινη υπόσταση, η ευσυνειδησία εδώ, έχει δεσπόζουσα αρχή –ο εκτελεστής δεν ανασηκώνει το σκουριασμένο του τσεκούρι και με ψυχρότητα πετσοκόβει το λαρύγγι, πρότερα εισχωρεί στον ενδότερο κόσμο του μέλλοντα εκτελεσμένου, γράφει τους στίχους, το τραγούδι της ζωής του, και ύστερα σαν κεφάλι χήρου για δείπνο το πετάει αχρηστεμένο στο καλαθάκι.
Καίρια παραβολή τεκμηριωμένου παρόντος μιμούμενο μια παλιά Σκωτία. Ξετυλιγμένο έργο στην αυλή του Βασιλιά Κένεθ Ε’, του άρχοντα του Εδιμβούργου. Ο Ροβέρδος, υφαντουργός στο επάγγελμα, έχει αφήσει το κρανίο του έρμαιο στο ξύλο κοπής -από βελανιδιά κατασκευασμένο για να απορροφά το αίμα και να διευκολύνει τους δήμιους στο καθάρισμα των ινών και των αιμάτων. Η αμαρτία του χρέους στον βασιλιά, των 142 σελινιών, αντιστοιχεί με ένα κεφάλι, στον ταχύτερο και αμετάβλητο θάνατο. Πόσο καλοπροαίρετος και αγαθός θα μπορούσε να θεωρείται ένας άνθρωπος που κατέχει την ιδιότητα του χασάπη των ανθρώπων; Ο Αβελάρδος δεν μοιάζει με κανέναν δήμιο, είναι από εκείνους που λυγίζουν από τα απελπισμένα και αθώα μάτια των καταδικασμένων. Του αρέσουν τα ελάφια, αγαπά τη ζωή, αγαπά το επάγγελμά του -όσο άρρωστο κι αν είναι αυτό- τραγουδά και γράφει στίχους -αν και δεν ξέρει να διαβάζει- επινοεί στίχους με την ψυχή του. Είναι ο πιο ασυνάρτητος και «σπασμωδικός» ήρωας του έργου.
Στο αφύσικο αυτό κιβώτιο από ψυχογραφήματα δρα και αντιδρά, προκαλώντας ένα αντίλογο στην ευαισθησία που εκπνέει ο Αβελάρδος, ο Γιουτζίν. Εκείνος που τον φαγουρίζουν τα οπίσθια μέρη του και τα πρόσθια για ό, τι εκτυλίσσεται με τον ίδιο μέτοχο. Αντιμετωπίζει στυγνά και ψυχρά τους εκτελεσθέντες, δεν συντάσσεται με τις συγκινησιακές ενδώσεις του Αβελάρδου, σπεύδει να εκτελέσει τα καθήκοντά του και ύστερα ακλόνητος και ουδέτερος, επιστρέφει στο σπιτικό του, θωρεί με αναισθησία τα παιδιά του, αγνοεί την γυναίκα του και βλέπει εφιάλτες -δίχως κεφάλια.
Ποιον τρόπο θα βρει ο Ροβέρδος να απεγκλωβιστεί από τις αλυσίδες του, επιβιώνοντας από την λαιμο-τομή; Η Μαρί, η γυναίκα του –η οποία έχει προνοήσει τον θάνατο του άντρα της και ήδη τον βιώνει δηλώνοντας ως μέλλουσα χήρα- είναι το μοναδικό στήριγμα στις τελευταίες λιαχτίδες φωτός που βλέπει με τα μάτια της «κεφαλής» του.
Ένα δυσλειτουργικό, κοινώς ψόφιο περιστέρι, πέφτει στην αυλή του βασιλιά λίγο προτού η άκρη του κοφτερού τσεκουριού αγγίξει τον σβέρκο του Ροβέρδου. Ο βασιλιάς ανακοινώνει στους δήμιους πως εάν δεν πληρώσουν το απαιτούμενο ποσό για την άσκηση του επαγγέλματος του δήμιου, θα προβεί στα αυστηρά μέτρα να περικόψει τους μισθούς των δήμιων, τα επιδόματα και κάθε επιχορήγηση του βασιλιά σε εκείνους. Το έργο αναζωπυρώνεται σε αυτή τη στάσιμη, εντός λεπτών σιγής, πράξη. Οι δύο δήμιοι δεν μπορούν να αλλάξουν επάγγελμα ύστερα από τόσα χρόνια τριβής και εμπειρίας στο τεμάχισμα των κεφαλιών, ούτε κι ξέρουν κάτι άλλο να κάνουν. Με ποιον τρόπο θα μεταπείσουν τον βασιλιά; Σε ποιες ακραίες διεξόδους θα προβούν ώστε η ζωή τους να ακολουθήσει τον νεκρικό ρυθμό που διατηρούσε μέχρι τη στιγμή που η «καριέρα» του δήμιου διακυβεύτηκε;
Όλα έχουν τον έλλογο συνειρμό τους. Το θέατρο του παραλόγου δεν είναι τίποτε παρά η χρήση του όρου από τους ανθρώπους, που δηλώνει την υπεκφυγή από την ωμή πραγματικότητα που αναπαριστά το έργο, χλιαρή μεν, με την πια ένθερμη μετουσίωση της αλήθειας δε.
Ποιες οικείες και γνώριμες εικόνες παρεμβάλλονται σε τούτο το έργο; Υπάρχει μια άρχουσα μεταβλητή, εκείνη του αμετάβλητου, τι νοώ; Πως οι ήρωες που μαίνονται στην αυλή του βασιλιά, όσο κι αν διακωμωδούν την «τελετή» κεφαλο-κοπής, υποφέρουν. Αδημονούν κι αποζητούν, με κάθε θεμιτό κι αθέμιτο μέσω, να ζήσουν τη ζωή που τους αρμόζει ως ανθρώπινα όντα. Μπορεί σε τούτη την πτυχή να επικαλείται ο δήμιος, σε μια άλλη, οντολογική, παρεμφερή του επίγειου δράματος προσομοίωση, να πρωταγωνιστούμε εμείς
-ο καλλιτέχνης, ο γιατρός, ένας ονειροπόλος που αντιμετωπίζει την ζωή του με «ευαισθησία», που μοχθεί, που ακόμη κι όταν τον πετσοκόβουν αργά και βάναυσα μάχεται, ιδρώνει και θυσιάζεται.
Στην “κυβερνητική” κοτρόνα που μας παλουκώνει, δήμιος και καταδικασμένος σμίγουν σε έναν κοινό σκοπό, σε έναν κήπο με λουλούδια και όχι κεφάλια, κανενός το κεφάλι. Η εξουσία, εκείνη που ηγεμονεύει και σφυρηλατεί τον απονήρευτο ανθρωπάκο, σε ένα σανίδι με ρωγμές και αίματα, σέρνει τον Αβελάρδο, τον Γιουτζίν, την Μαρί, τον Ροβέρτο, και τον κάθε έναν από εκείνους τους «απρόσωπους» ήρωες -ο ένας να αποκεφαλίζει από τον κορμό τον άλλον ίσα να ηδονιστεί ο βασιλιάς, στην κολακεία του «παντοδύναμου».
Το δρώμενο είναι ένα μνημονικό, ένα αναλογικό κομμάτι της ψυχής μας, που μπορεί να γελά στον απόηχο των ακουσμάτων, αλλά το δράμα υποκρύπτεται, είναι ένα εκκολαπτόμενο δράμα, το οποίο διαφαίνεται, και αυτό αποδίδεται στην ευελιξία και την άρτια εξισορρόπηση του έργου, των ηθοποιών, του σκηνοθέτη και όλων όσων δημιούργησαν και απελευθέρωσαν την φαντασία τους, όχι σαν το περιστέρι που δεν πέταξε ποτέ, αλλά σαν την απόλυτη, έντιμη διεκπεραίωση του σκοπού.
Σε χρωματισμένες γραμμές των δρόμων, λευκές και μαύρες, οι θεατές επαναπαύονται, κάποιες φορές, σε ένα ατέρμονο και μονότονο δράμα, δίχως την καταβολή περισσής προσπάθειας να κατανοήσουν και το εσώτερο κουμπί του καλοραμμένου υφαντού. Η μαύρη κωμωδία διαφυλάττει ένα γόνιμο περιεχόμενο, που στην αποκάλυψη αιφνιδιάζει, αδυνατώντας ο θεατής να ερμηνεύσει το γέλιο που παρήλθε. Ουσιαστικά, τι καθορίζει το αστείο; Ο τρόπος που ο ηθοποιός θα μεταφέρει ένα απάνθρωπο γεγονός ως αστείο ή μήπως το αστείο δεν είναι απαραίτητα χαρούμενο; Μήπως είναι ένας αντιπερισπασμός του σπαράγματος για όσα προϋπήρχαν στις κοινωνίες, είτε επί βασιλείας, είτε δημοκρατίας, και από τότε αναβλύζουν πιο ορμητικά;
Κοπή κεφαλιών, κοπή μισθών, κοπή συντάξεων, κοπή επιδόματος τυφλού, μείωσεις και, την ύστατη ώρα, αφανισμός των όσων κοστίζουν και ξεχειλώνουν την τρύπα των απλήρωτων φόρων. Ποιος πραγματικά είναι ο δήμιος και πόσο στερεό είναι το δικό του το κεφάλι;
Ο Γιάννης Κεντρωτάς είχε πει, κάποτε, σε μια συζήτησή μας, όταν τον ρώτησα γιατί γράφει μαύρες κωμωδίες, και θυμάμαι την απάντησή του, την οποία φίλτραρα ξανά στην «Μπαλάντα ενός ευαίσθητου δήμιου»: «Είναι μεγάλη πρόκληση να κάνεις έναν θεατή να γελάει με πολύ άσχημες καταστάσεις, με την τραγική ιστορία του ήρωα, με μια αρρώστια ή ακόμα και με έναν θάνατο». Ολάκερο το έργο είναι ένας γρίφος, που στην συνειδητοποίηση το αρχικό συναίσθημα μεταλλάσσεται ριζικά, κυρίως στο τέλος της παράστασης. Μπορείς να δραματοποιήσεις την κωμωδία; Αυτή είναι η αξία και η ουσία που κάνει το έργο και την ενσάρκωσή του «σημαίνουσα αναγκαιότητα του θεάτρου», γιατί υπάρχει και αυτό πέρα από το στρίγγλισμα, το κλάμα και την θλίψη -δίχως να μειώνεται ή να αμφισβητείται το είδος αυτό και η χρησιμότητά του.
Είδα μια συνοχή με την προηγούμενη παράσταση «Γιοσίρου Γιαμαγκούσι». Οι ηθοποιοί μεταφέρουν την ιστορία, τους χαρακτήρες, το σφαιρικό νόημα του έργου με μια ώριμη προσέγγιση. Μέχρι και το τέλος διακωμωδούν, παρωδούν το έργο, δίνοντας σε εσένα τη σκυτάλη να σκεφτείς αν όντως είδες κωμωδία ή αν περιπλανήθηκες ενδότερα στην τραγική του εκδοχή. Δεν ξέρω τι κατοικεί στη φαντασία του Κεντρωτά, έχω όμως την αίσθηση πως στις εκβολές των δημιουργημάτων του πάντα θα υπάρχει ένα αίνιγμα, ένα μήνυμα, μια υπαρξιακή αλήθεια, που θα αποκομίσει στα κλεφτά ο κάθε θεατής, είτε κι αν κάποιος γέλασε φουσκώνοντας σαν διάολος, είτε κι αν κάποιος είδε πως τίποτα δεν είναι επίπεδο, ολοφάνερο. Κατανοεί κανείς πως μια παράσταση δεν είναι μόνο η στιγμή, είναι και η σκέψη και η διαλογή από το θέατρο στο σπίτι. Σκηνοθέτησε το έργο, ο Κεντρωτάς, με τη στάθμη, το κύμα, την έκφραση, τη δράση και την αντίδραση που έδινε την ενορχηστρωμένη απόδοση του νοήματος και του κινούμενου οπτικού κάδρου.
Οι Lorem Ipsum, οι ηθοποιοί αυτοί με την ευελιξία τους και την «αγκαλιά» στον ήρωα και στο έργο, εμβάθυναν με τις ερμηνείες τους, προσηλωμένοι και αισθαντικοί διαπέρασαν στον θεατή μια πληθώρα συναισθημάτων, μια αλληλουχία που έδινε ερέθισμα στη σκέψη να προεκταθεί και να αναμένει, ή αδόκητα να ακούει, την ατάκα που εφάπτεται με την αίσθηση και το κλίμα που ήδη έχει καλλιεργηθεί μέσα του. Οι Μάνος Κανναβός, Φίλιππος Λούβαρης, Αντώνης Αντωνίου, Φανή Παλιούρα και ο Πωλ Ζαχαριάδης ήταν αμερόληπτοι, ενώ θα ήθελαν να κυλιστούν στο σανίδι από τα γέλια, αποκρίθηκαν με έναν αρμοστό τρόπο στην νοηματοδότηση τον λεγομένων τους, ανεπηρέαστοι και επικεντρωμένοι με μια φυσικότητα στην έκφραση που δεν επιτηδεύτηκε. Αναλογικοί οι χαρακτήρες του έργου με τους ηθοποιούς, ο καθένας υπηρέτησε την μοναδικότητά του και το χρώμα που ολοκλήρωνε το «γελοιογραφικό πορτραίτο».
Με έντονους χαρακτήρες η εμβολή των ζωντανών τραγουδιών είχαν έναν στόμφο που έδινε ρυθμό, ένταση, χρώμα και εναλλαγή στις πράξεις, δίνοντας ύφος γλαφυρό και αστείο. Η ενδυμασία παρέπεμπε στον χρόνο, στον χώρο και έντεινε την αστεία όψη των ηρώων, εύστοχη και ευρηματική η επιλογή της Φανής Παλιούρα.
Εν κατακλείδι, η παράσταση ήταν καλο-ραμμένη, ώστε να μην υπάρχουν εξοχές απ’ όπου να μπάζουν τυχών ενστάσεις, παρερμηνείες ή ακάλυπτα κενά που θα μπορούσαν να δημιουργηθούν στον θεατή. Υπάρχει συνοχή του προηγούμενου σταδίου με το επόμενο, της πρώτης πράξης που δεν παρεμβάλλεται από την τελευταία. Λέξεις του συγγραφέα που έπλασαν ήρωες, οι ήρωες έγιναν μορφές από τους ηθοποιούς, και το έργο διαδραματίστηκε λαμβάνοντας έμβια υπόσταση, όταν το κουτί περιτυλίχτηκε με διάφανο πέπλο, ώστε να είναι απροκάλυπτο το σκέπασμα, όσο και το εσώτερό αγαθό του.
Συντελεστές:
Κείμενο – σκηνοθεσία: Γιάννης Κεντρωτάς
Επιμέλεια κουστουμιών-σκηνικών: Φανή Παλιούρα
Μουσική τραγουδιών: Κώστας Χαριτάτος
Φωτισμοί: Άκης Σαμόλης
Αφίσα: Γιάννης Κεντρωτάς
Σκίτσα αφίσας: Κωνσταντίνος Δέμης
Παίζουν: Μάνος Κανναβός, Φίλιππος Λούβαρης, Αντώνης Αντωνίου, Φανή Παλιούρα Στο ρόλο του βασιλιά ο Πωλ Ζαχαριάδης
“Η μπαλάντα ενός ευαίσθητου δήμιου” από την ομάδα Lorem Ipsum.
Από τη Δευτέρα 5 Μαρτίου έως την Τρίτη 29 Μαίου.
Ημέρες και ώρες παραστάσεων
Δευτέρα 21:30
Τρίτη 21:30
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 60 λεπτά (χωρίς διάλειμμα)
Τιμές Εισιτηρίων
Γενική είσοδος: 10,00 ευρώ
Κάτοχοι Κάρτας Ανεργίας (ΟΑΕΔ) / Ατέλειες: 5,00 ευρώ
Μελενίκου 26, Γκάζι, Βοτανικός
Τηλ. 213 0356472 / 6949534889
