Σε ποιον άδυτο ωκεανό σαλεύει η συνείδηση του ανθρώπου; Μύχια ευχή της φύσης να βλέπει νοερά ο άνθρωπος στο έγκατό της. Ποιοι είμαστε; Από πού ήρθαμε;
Σαλπάρουμε με πλώρη το δικό μας αστέρι;
Βλέπεις, έξαφνα μια άβυσσο από σφαίρες ζωής, μικρόκοσμους-πλανήτες, από άστρα που οδηγούν τον ναυαγό στην ακτή της σωτηρίας, πώς μια κόρη του γαλαξία χορεύει πάνω σε πέταλα, σε κύματα, στις φλόγες που εντείνουν τον χορό μιας πυρωμένης καρδιάς, ακούει τις στάλες της βροχής και σε μια ουράνια αντανάκλαση βλέπει, θωρεί, μικρό πλάσμα, το μικρόσωμά της, το χρωμόσωμά της, την καλλιγραφία της ψυχής της να πάλλεται από άσβεστη ζωή, ένα θαλάσσιο ον, ένας “δράκος” που εκπνέει πυρά, ένα κινούμενο άστρο, ένα πτηνό που γεννιέται και πεθαίνει στον αέρα, ένας άνθρωπος κλαίει σε μια άκαρπη, άγονη Γη, και ονειρεύεται τον κήπο με τα χρώματα που στραγγίζει από τ’ άνθη του πνεύματος και της ψυχής του.
Είδα και άκουσα μια μικρή ποίηση, που δεν έμαθα στο σχολείο, όταν είδα τον μόχθο της Άννας Μπουρμά, εκείνης που έλαμψε η ιδέα, σε μια δραπέτευση βραδινή των λογισμών της, για «Τα πέντε στοιχεία» της φύσης, του Τάκη Μπουρμά, εκείνου που έγραψε με τη πένα που στάλαζε κηλίδες κι εκείνος χρωμάτιζε λέξεις σοφές στο «λευκό» κατασκέπαστα του ουρανού, της θάλασσας, της γης, της φωτιάς, του γαλαξία…
Με πλώρη το νησί της Σύρου, αυτή τη κουκίδα γης στο απέραντο γαλανό της θάλασσας, γνώρισα «παλαίμαχους» της μουσικής, γιατί μαχητής είναι μόνο εκείνος που η αρχή του στέκει ανδρεία σε μια αλλαγή, μια ενθύμηση του «ποιος είσαι» και γιατί ξεχάστηκες ή σε ξέχασε η μητέρα σου, η φύση.
Σα δυο μάτια που κλέβει εικόνες, συναισθήματα και σιωπές-φωναχτές από τα θεωρία, από τον εξώστη, από τα παρασκήνια θώρησα την αγάπη, τον μόχθο, κάποιες σταγόνες ιδρώτα, τη χαρά, την ευτυχία, μια οικογένεια, ίσως, μια ανθρωπιά, φαντασία, αμεροληψία, ένα έργο που το γεννούν οι μουσικοί του «Θεού» ξανά και ξανά, πότε να πετά στα ουράνια και πότε να περπατά στη Γη μας. Στο Θέατρο Απόλλων, τη στέγη της Τέχνης, εκεί όπου ακόμη ακούς τους ήχους από τις θεατρικές αλληγορίες του θιάσου της Ευανθία Καΐρη, την αδερφή του μεγάλου διαφωτιστή Θεόφιλου Καΐρη. Στην καρδιά της Σύρου, την Ερμούπολη, στο Θέατρο Απόλλων οι θεαταί ξεγυμνώθηκαν όταν αντίκρισαν και ασπάστηκαν τη φύση τους, την προέλευσή τους, το σώμα τους σφυροκοπήθηκε σαν άκουσαν πως μέλει η πηγή απ’ όπου ανάβλυσαν. Θα ήθελα να κατοικώ στις ψυχές των θεατών, να ειδώ αν νιώσαμε λίγο τον άνθρωπο που «ζει» θαμμένος μέσα μας.
Περπατώντας, εκείνη τη βραδιά, στο πλακόστρωτο δρομάκι της Ερμούπολης, κοντοστάθηκα και παρατηρούσα τ’ άστρα, έτσι έμοιαζαν και μέσα από το θέατρο, δίχως στέγη ανοίξαμε τις πόρτες τ’ ουρανού και είδαμε με ενατένιση την υπαρξιακή αλήθεια μας.
Ένας Κολοσσός που η τέχνη των γραμμάτων και της μουσικής συντάχθηκαν και ασπάστηκαν επί θεατρικού σανιδιού, με την Άννα Μπουρμά να διασπάται στον αιθέρα, να εξισώνεται με τη φύση και ν’ απλώνει τα κομμάτια της εισχωρώντας μέσα στο συνειδητό όποιου είχε ανοιχτή τη καρδιά του, που έσπασε τα λουκέτα του και απόφραξε τη ψυχή του. Όμως, είδα το μεγαλείο των προβών, κι έτσι, κι ως θεατής, κι ως «κλεφτοπαρατηρητής» κάποιου έργου, κατάλαβα πόσους σπόρους σιτάρι θέλει ένα ψωμί για να ζυμωθεί, να ζυμωθούν οι σκέψεις μας. Ο χρόνος χανόταν, βράδιαζε και οι «τεχνίτες» αυτής της παράστασης εμμέναν στην εκπλήρωση της τελετής της πρόβας.
«Τα πιο όμορφα πορτρέτα είναι χρώμα ακόμη στην παλέτα του χρόνου»
Αρκεί μονάχα ν’ ακούσεις; Αρκεί μονάχα να θαυμάσεις; Αν στο κινούμενο αυτό πορτραίτο δεν αποζητήσεις τη ψυχή και το πρόσωπό σου; Σε μια μελωδία, μια νότα, έναν ήχο του λευκού ή του μαύρου πλήκτρου από τον Νίκο Καλαντζάκο, ο οποίος φέρει μορφές μελωδικές με το στέναγμα και τη πίεση των πλήκτρων, συντάχθηκε και εναρμόνισε τη δική του ηχώ με εκείνη της χορδής, που έβγαζε τη δική της «διαμαρτυρία» στο ταλάντευμά της από τον Τάκη Μπουρμά. Ο Καλαντζάκος ακολούθησε και «υπηρέτησε» τη μουσική με ενδελέχεια.
Ήμουν έτοιμος ν’ αφεθώ στην παγωνιά της νύχτας όταν ξαφνικά άρχισαν να πέφτουν λέξεις από το ταβάνι, λέξεις που σκοπό είχαν να βάλουν φωτιά στη μικρή μου κάμαρα, λέξεις που ήθελαν να γίνουν ζεστές ανάσες, να βάλουν φωτιά στον πάγο της στιγμής. Πάντα δυσκολεύομαι να βγάλω τον μέσα κόσμο μου έξω και ακόμα περισσότερο να βάλω τον έξω κόσμο μέσα μου.
Από τους στίχους που αφηγείται ο Τάκης Μπουρμάς για το στοιχείο της φωτιάς
Ο Τάκης Μπουρμάς μιλά για έναν άνθρωπο, ο οποίος βασανίζεται από σκέψεις που πότε κρυώνουν και πότε ζεσταίνονται. Είναι εκείνος που θυμάται σιγά σιγά όσα ξέχασε με την επιβολή της άξεστης λήθης. Έχει χάσει τη νιότη του ο άνθρωπος που σκιαγραφείται στο πρόσωπό του, αναζητά στιγμές, ήχους γέλιου, ευτυχίας, αλλά κι εκείνων των κλαμάτων και της σιγής του πόνου, και συνειδητοποιεί όσα ασυνείδητα νόσησαν στη μνήμη του. Η Άννα Μπουρμπά είναι σα μια πεταλούδα που πλανιέται γύρω από τα ευτυχισμένα άνθη της ζωής, σε έναν κήπο όπου με το νταούλι της ανασταίνει τα κοιμώμενα πνεύματα, πότε κάθεται στο παγωμένο έδαφος, ξυπόλυτη και κλαίει στην αγκαλιά της μαμάς της, της μητέρας γης, πότε πετά με το αέρινο φόρεμά της στα σύννεφα, κολυμπά σε αυτά στο υγρό βαμβάκι τ’ ουρανού, φλέγονται οι άκρες του φουστανιού της και χάνεται στο άγνωστο, σε μια χίμαιρα πλανητών, άστρων, στον αιθέρα, για εκείνον έλεγε ο Ησίοδος. Ερωτήματα που θα μείνουν ερωτήματα.
Ένας νεόφερτος μουσικός σε αυτό το μουσικό κοχύλι είναι ο Vartan Abovian, ο οποίος πνέει ένα Duduk, αρμένικο όργανο, ένας ήχος που τρυπώνει τόσο τρυφερά, αλλά και τόσο σπαρακτικά στους κοχλίες των αυτιών μας. Ξύλινες φλογέρες, και από καλάμι, κατασκευασμένες από τον ίδιο τον Vartan, όπως κατασκευή αποτέλεσε και το πιάνο, σχεδιασμένο από την Άννα Μπουρμπά και φτιαγμένο από τον Τάκη Μπουρμά. Διείσδυσε ο Vartan στον ειρμό της παράστασης, την οικειοποιήθηκε και την απέδωσε επάξια, με τη δική του πινελιά.
Η πέρλα του έργου είναι οι κινούμενες εικόνες στο καπάκι του πιάνου, τόσο φυσικές, μα και τόσο μεταφυσικές. Μια εικόνα που αποπνέει ζωντανές εκφράσεις και ξεσπάσματα της φύσης μας, τις σταγόνες, τις φλόγες, τα χρώματα, το μπλε, το μαύρο, το άσπρο, το πράσινο, το καφέ, το γκρι, το κόκκινο, όλα εκείνα τα «χρώματα της παλέτας».
Βλέπουμε πως η φύση αναπλάθεται, τη καταστρέφουμε και θηλάζει ξανά τους καρπούς της, ως πότε;
«Αυτό που θέλω πραγματικά από τον κόσμο είναι να καταλάβει πρώτα απ’ όλα ένα πολύ βασικό πράγμα: είναι πολύ τυχερός που ζει, είναι «απελπιστικά» μοναδικός. Ο άνθρωπος δεν έχει νόημα να φθονεί, δεν έχει κανέναν λόγο, ο κάθε ένας έχει ένα αστέρι και μια δύναμη» μου είπε η Άννα Μπουρμά, σε ένα από τα καμαρίνα του Θεάτρου Απόλλων. Μιλάει με τόσο πάθος και ευτυχία για το έργο της, σαν ένα παιδί που γέννησε και το μεγαλώνει με αρετές, ένα όμορφο παιδί.
Αυτό το άστρο που λέει η Άννα, που τραγουδά και χορεύει για εκείνο, πρέπει να το θρέφουμε με φως και όχι με σκοτάδι. «Δεν θέλω να μολύνω τη μουσική μου από καλλιτέχνες που κυνηγούν μονάχα το χρήμα…» και βλέπεις πόσο αγνή είναι η φύση της μουσικής, τη μονολογεί για τη ψυχή του δημιουργού που αγαπά την Τέχνη και όχι την απολαβή του.
«Λέω σε ένα κείμενό μου, που αναφέρομαι στη φύση, κυριολεκτικά και μεταφορικά: «Η φύση με φέρνει πιο κοντά σε αυτό που πραγματικά είμαι, η φύση με εμπνέει, με κάνει καλύτερο άνθρωπο», αυτός είναι και ο λόγος της ύπαρξης αυτής της παράστασης, να προσπαθήσουμε να γίνουμε πρωτίστως καλοί άνθρωποι», είπε ο Τάκης Μπουρμάς, και τα ερωτηματικά πολλαπλασιάστηκαν στο άπειρο που δημιουργήθηκε μέσα μου, όμως, μπορούμε; Θα μπορούσαμε να φυτέψουμε από την αρχή τους καρπούς των ανθών μας; Να αγαπήσουμε τον εχθρό, να δημιουργήσουμε, να ζήσουν τα όνειρα στη πραγματικότητα δικαιωματικά; Στο ποιοι είμαστε, ποιος άλλος ν’ απαντήσει από το φύλλο που πετά στον αέρα, τον αετό, το ξύλο που καίγεται στη φωτιά, η πέτρα, ή μια οπή που δείχνει τους πλανήτες;
Νιώθεις τη γύμνια σου, όμως είσαι υπέροχος άνθρωπος όταν αυτό που υπάρχει μέσα αγκαλιάζεται με όσες ψυχές περπατούν στη μελωδία των «πέντε στοιχείων». Θα γίνουμε, αν όχι καλύτεροι, άνθρωποι; Μνήμη-λήθη, μην επιλέξεις κανένα, ζήσε στη στιγμή που τώρα πνέει, πριν πεθάνει.
Η Άννα και ο Τάκης Μπουρμάς, ο Νίκος Καλαντζάκος, ο Vardan Abovian και όσοι συνέβαλαν και συντέλεσαν σε αυτή τη παραδειγματική πράξη, αξίζουν την αναγνώριση της δουλειάς τους, κάτι που έκανε ο Γιώργος Νταλάρας, ο οποίο επιβράβευσε το έργο, αφού βρέθηκε στην παράσαση των “πέντε στοιχείων“.
Φωτογραφίες: Άντζελα Υζεϊράι
Η παράσταση «Τα 5 στοιχεία» μετά από την επιτυχία της στο Θέατρο Απόλλων, παρουσιάζεται, για δύο παραστάσεις, στο Θέατρο Αλκμήνη.
Τετάρτη 25 Απριλίου & 2 Μαΐου | Ώρα έναρξης : 21:00
Συντελεστές:
Κείμενα, ενορχήστρωση: Tάκης Μπουρμάς
Σκηνοθεσία: Άννα Μπουρμά
Κιθάρες, φωνή, αφήγηση: Τάκης Μπουρμάς
Πλήκτρα: Nίκος Καλαντζάκος
Πνευστά: Vartan Abovian
Ήχος: Ηλίας Λάκκας
Φώτα: Μανώλης Μπράτσης και Άννα Μπουρμά
Projection mapping: Στέφανος Ερινιτάκης
Computer programming: Νίκος Καλαντζάκος
Φωτογραφίες παράστασης: Τζωρτζίνα Πιτιανούδη
Ξηρός Πάγος: Φραγκίσκος Δασύρας
Διάρκεια παράστασης : 100′ (χωρίς διάλειμμα)
Γενική είσοδος : 10€
Θέατρο Αλκμήνη | Αλκμήνης 8 | Πετράλωνα | 210 3428650
