Αρχική ΒΙΒΛΙΟ Ρεπορτάζ «Ένας παράδεισος Ηλιθίων» – «Ο Ηλίθιος», το μυθιστόρημα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

«Ένας παράδεισος Ηλιθίων» – «Ο Ηλίθιος», το μυθιστόρημα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

34672380_632518320443043_6589208816863150080_n

Ένας άνθρωπος μόνος, γελοιοποιημένος, ακατανόητος για τον περίγυρο, αλλόκοτος στον έρωτα, δειλός σε βασιλικές αποφάσεις. Ποιος ήταν ο ήρωας Μίσκιν που σχεδίασε κι έπλασε ο Ντοστογιέφσκι στο βαθυστόχαστο έργο του «Ο Ηλίθιος»;

Διεισδύοντας σε τούτον τον ψυχισμό, στο ήθος του ήρωα, σε πρώτη ανάγνωση του μυθιστορήματος του Φιοντόρ, πληθώρα προβληματισμών κυριεύουν τις σκέψεις σου.

Ο αγνός, που τρέφεται μονάχα από καλοσύνη, περιπλανιέται ανάμεσα σε ανθρωποφάγα, παθητικά όντα. Δύσκολο έργο, τρομάζει και ταλανίζει τον ψυχισμό του αναγνώστη, που καμιά φορά ταυτίζεται με τους ήρωες, συγχέεται με τα γεγονότα και κάθε λέξη-πρόταση του βαθυσήμαντου τούτου έργου είναι για εκείνον μια σύνθλιψη ή μια βαθιά ανακάλυψη του εαυτού, της κακοσύνης ή της πηγαίας καλοσύνης, της απαράμιλλης, της ύψιστης αρετής και του αγαθού που λέγεται «καλό».

34755274_632518387109703_2785838959257714688_n

Οι ήρωες, σε αυτό το έργο, παλεύουν με τους δαίμονές τους, βυθίζονται στα σκοτάδια τους και καταρρέουν μόλις θωρούν, στ’ άδυτα των ψυχών τους, έναν δηλητηριασμένο εαυτό, πικραμένο και τόσο νοσηρό.

Ο συγγραφέας του έργου, σε μια αλλόκοτη εικόνα του μυαλού μου, κρατά τον κάθε ήρωα από το κρανίο του, και του χορηγεί μια γλυκόπικρη ουσία. Πότε σταλάζει στο χείλος του δόσεις ευτυχίας, αισιοδοξίας, πότε οι στάλες γίνονται δάκρυα και οι ήρωες πλαντάζουν στην ματαιοδοξία του μέλλοντος, αυτού του αύριο που θα μοιάζει τόσο ζοφερό και νεφοσκεπές, αν δεν κάνουμε κάτι γι’ αυτό.

Ένας μικρός, μεγαλόψυχος ανθρωπάκος ήταν ο Μίσκιν, εκείνος που κυκλοφορεί μ’ ένα αγκαθωτό τριαντάφυλλο στους δρόμους και τον περιγελούν γιατί τον τρυπούν τ’ αγκάθια, ματώνει, μα εκείνος ακόμη έχει χαραγμένη την χαρά στο πρόσωπό του, νιώθοντας ευγνωμοσύνη που αυτό το λουλούδι είναι τόσο υγιές ώστε να τον πονά.

Με τον παραπάνω συνειρμό ο Μίσκιν είναι ο Ηλίθιος και όλοι όσοι τον περιτριγυρίζουν είναι μια ομογενοποιημένη κακία. Όλοι τους εμφανίζονται στον πρίγκιπα για έναν σκοπό, να επωφεληθούν από την φιλία του και να θρέψουν αυτό το «θέλω» που λυσσά μέσα τους. Κατανοεί κανείς πόσο δυσεύρετο είναι το καλό, όταν ο Φιοντόρ τοποθετεί ένα λευκό «πιόνι» μόνο του να το περιστοιχίζουν μια πληθώρα μαύρων πιονιών. Όμως, στον αντίποδα, το λευκό υπερνικά το μαύρο, όταν εκείνο είναι τόσο τιτάνιο, που υπερβαίνει την ανθρώπινη ψυχή, ορθώνεται μέσα στον άνθρωπο, μεστώνει, καλλιεργείται και δύσκολα συνθλίβεται.

Χαρακτήρες-ψυχογραφήματα του Ντοστογιέφσκι

Μια απελπισμένη μητέρα, η Λιζαβιέτα Προκόφιεβνα, προσπαθεί να μεγαλώσει τις κόρες της με τρόπο τέτοιον που να μην της μοιάσουν, να μην γίνουν «παράξενες», όμως να είναι μοναδικές και στον κόσμο όλο να μην υπάρχουν κοπέλες όμοιες μ’ εκείνες. Μονάχα η αποκατάσταση, το ήθος και ο χαρακτήρας των παιδιών της ήταν οι έγνοιές της. Την τυραννούσε η σκέψη πως οι κόρες της μπορεί να δυστυχήσουν ή να ξεπέσουν σε μια αβίωτη ζωή. Ο άνδρας της, ο στρατηγός -ο οποίος παριστάνει τάχα τον Ναπολέοντα, με ψεύτικες διηγήσεις πως μαθήτευσε και μυήθηκε πλάι σε εκείνον με ένα υψηλό αξίωμα του συμβούλου- και η ίδια δεν σπούδασαν τις κόρες τους, δεν τις μόρφωσαν, ίσως επειδή και οι ίδιοι δεν ήταν καλλιεργημένοι και παιδευμένοι άνθρωποι. Έγνοιά τους ήταν πάντα η Αγλαΐα, η οποία προσέγγιζε τα πράγματα και τους ανθρώπους με αλλόκοτες σκέψεις και μεθόδους. Ερωτεύεται τον πρίγκιπα, και αυτό είναι το πιο κομβικό σημείο όλου του μυθιστορήματος, διότι σχηματίζεται, άξαφνα, ένα ερωτικό τρίγωνο. Η Ναστάσια Φιλίπποβνα είναι το τρίτο πρόσωπο που προσπαθεί με κάθε τρόπο να κάνει την παρουσία της αισθητή, ν’ αγαπηθεί, είναι τόσο απελπισμένη που επιφανειακά προσπαθεί να σπρώξει την Αγλαΐα στην αγκαλιά του πρίγκιπα, ενώ ύπουλα προσπαθεί να επανακτήσει όσα έχασε σε μια πάλη του εαυτού της. Η Ναστάσια είναι μια γυναίκα που πονάει και πονάει πολύ. Έχει φτάσει στο έσχατο των δυνάμεών της, όλοι την λυπούνται, κι εκείνη λυπάται τον εαυτό της, αλλά αυτός ο τελευταίος αγώνας είναι η εναπομείνασα ανάσα της, την οποία δεν δέχεται να την σπαταλήσει για κανένα «ποταπό» ανθρωπάκι, όπως θεωρεί την αντίζηλό της Αγλαΐα .

34672380_632518320443043_6589208816863150080_n

Ένα πρόσωπο που φέρει έντονους προβληματισμούς είναι ο Ιππόλυτος. Θαρρώ πως και για τον Ντοστογιέφσκι ήταν ένας ομφάλιος, για όλο το έργο, χαρακτήρας. Μπορεί οι ήρωες να υποφέρουν, να βρίσκονται σε μια αέναη πάλι με τ’ αγκάθια της ψυχής τους, όμως εκείνος που πραγματικά ήταν εξαντλημένος από τη ζωή και την αρρώστα του ήταν ο Ιππόλυτος. Ήξερε, όλοι ήξεραν, πόσο λίγο θα ζούσε, πόσο μικρή και ασήμαντη ήταν η ύπαρξή του. Αρχικά σκέφτηκα πως μοιάζει με τον Μίσκιν, πάσχουν από αρρώστιες που υποτάσσουν το σώμα, τους γκρεμίζουν αργά αργά, μέχρι να γίνει αυτή η μοναδική αιτία του χαμού τους από τούτη τη μάταιη ζωή. Όμως δεν μοιάζουν, ο Ιππόλυτος είναι άλλο ένα άθυρμα της κακίας. Ξεγελά τους πάντες, κύρια επιδίωξή του είναι να τον λυπούνται, να τον σέβονται και να πάρουν στα σοβαρά την απόφασή του να αυτοκτονήσει. Ο Μίσκιν δεν προσπαθεί να κάνει τίποτα, δεν έχει προσδοκίες από κανέναν, είναι φρόνιμος, εκφράζει αυτά που σκέφτεται δίχως ενδοιασμούς, γι’ αυτό και η διαφορετικότητά του ερμηνεύεται ως ηλιθιότητα από τους υπόλοιπους.

Έν αντιθέσει με τους υπόλοιπους, οι οποίοι μοιάζουν με αδηφάγες ίαινες, ο Μίσκιν είναι τόσο μοναδικός, που γίνονται αισθητές οι αντιθέσεις με ανθρώπους που διακατέχονται από καθωσπρεπισμούς, από ηθικές-ανήθικες σκέψεις. Είναι εκείνοι οι ήρωες του Τσέχωφ, που επειδή πλήττουν, σπαταλούν τον χρόνο τους σε άσκοπες δεξιώσεις και  συνευρέσεις με την ελίτ της Ρωσίας μόνο και μόνο για να εξασφαλίσουν.., στην ουσία, αυτά που θέλουν.

Ένας μοναχικός-καλοκάγαθος Μίσκιν

Ο κεντρικός χαρακτήρας του Ντοστογιέφσκι, ο πρίγκιπας, ο Μίσκιν, ο Ηλίθιος, είναι το λάφυρο δυο οργισμένων και απελπισμένων γυναικών, οι οποίες μάχονται για την κατάκτηση της καρδιάς κάποιου «μικράνθρωπου» που δεν κατανοεί πως πληγώνει δυο γυναίκες μόνο και μόνο επειδή δε διαλέγει μία. Δεν γίνεται ξεκάθαρη η επιθυμία του Μίσκιν, τι πραγματικά αποζητά από τη ζωή, ποιο είναι τ’ όνειρό του, παρά μονάχα εμπλέκεται σε καταστάσεις δίχως να τις προκαλεί ο ίδιος. Είναι καλός με όλους, ακόμη και όταν υποτιμούν την νοημοσύνη και τις ικανότητές του, ακόμη κι όταν γίνεται αντικείμενο χλευασμού, δεν κρατάει κακία και να ούτε αισθάνεται απέχθεια για εκείνους που τον πλησιάζουν σκωπτικά. Είναι ένας πραγματικός πρίγκιπας, που θωρακίζει τον εαυτό του από το κακό που γνωρίζει πως εγκυμονεί εκεί έξω.

Ο Ντοστογιέφσκι δεν πλάθει κακούς ήρωες, μονάχα από εκείνους που δεινοπαθούν, που στροβιλίζονται στον ανεμοστρόβιλο που οι ίδιοι δημιουργούν.

34984210_632518370443038_3906288217594265600_n

Ντοστογιέφσκι

Ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς, μυθιστοριογράφους της Ρωσίας. Όσα μυθιστορήματα έγραψε, παρά το γεγονός ότι δεν ήταν θεατρικά έργα, χαρακτηρίζονταν από πλούσια ηθογραφία, από παραστατικότητα και ζωντάνια. Οι ήρωές του είναι τόσο ρεαλιστικοί, απλοί μα παράλληλα σύνθετοι, που δίνουν μια όψη νατουραλισμού. Κάθε άνθρωπος όλων των εποχών ταυτίζεται με τις φιγούρες του Φιοντόρ, και αυτό είναι που καθιστά τα έργα του και τον ίδιο ως σπουδαίας σημασίας αγαθό για τους απογόνους, διότι η διαχρονικότητα του συγγραφέα και ψυχογράφου δεν θα μπορούσε ν’ αμφισβητηθεί.

Ο Ντοστογιέφσκι δεν ήταν ικανοποιημένος με την πρώτη συγγραφή του έργου του, κάτι έλειπε, κάτι βαθιά δικό του δεν βρισκόταν εκεί. Εναπόθεσε όλες τις σκέψεις και τις δυνάμεις του στην ολοκλήρωση αυτού του έργου. Είχε στο μυαλό του την εικόνα κάποιου ανθρώπου καλοπροαίρετου, έντιμου, ευγενή, όμως δεν ήταν σίγουρος γι’ αυτόν, ποτέ δεν ήταν σίγουρος για τα έργα του, ποτέ ικανοποιημένος. «Ο Ηλίθιος» γράφτηκε στην Ρωσία του 1960. Ο Φιοντόρ ταξιδεύοντας στην δυτική Ευρώπη παρατήρησε τις αντιφάσεις των χωρών εκείνων με τη Ρωσία, και ήταν αυτές οι αντιφάσεις που υπογραμμίστηκαν στο έργο του. Έπασχε από επιληψία, η οποία κοντά στο τέλος της ζωής του δεν του επέτρεψε πια να συγγράψει. Άλλαξε τη αρχικό του έργο, δεν δεχόταν να το συνεχίσει ή να επιμείνει σε αυτό, γνώριζε πως δεν ήταν εκείνο που εξέφραζε αυτό που υπήρχε και σάλευε μέσα του. Έτσι, μέσα από μια βάση που είχε ήδη στηρίξει σε αυτό το έργο, γεννήθηκε ο Ηλίθιος ή όπως θα τον έλεγα εγώ «ο ανθρωπάκος».

Αυτό που είπε ο Ντοστογιέφσκι, που προκύπτει από το βαθυ-σήμαντο αυτό έργο: «Είναι καλύτερο να είσαι δυστυχισμένος και να γνωρίζεις το χειρότερο παρά να είσαι ευτυχισμένος στον παράδεισο των ηλιθίων».


Ακολουθείστε το Koitamagazine.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα καλλιτεχνικά νέα!

Κάντε like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθήστε μας στο instagram



Προηγούμενο άρθροΟι Κραυγές της Αγελάδας Ακούγονταν σε Όλο το Χωριό. Προσέξτε ΠΩΣ Την Σώζουν οι Άνθρωποι που Εμφανίζονται
Επόμενο άρθροΤζένη Διαγούπη: «Όλα στη ζωή είναι δρόμος»