Δεν γνωρίζω με ποια κριτήρια δίνονται τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας, αλλά το καινούργιο βιβλίο του Ισίδωρου Ζουργού, είναι ότι καλύτερο έχω διαβάσει από ελληνική λογοτεχνία τα τελευταία χρόνια.
Ένα μυθιστόρημα μέσα στο μυθιστόρημα, ο Καραγατσικός Γιούγκερμαν συνομιλεί με τους ήρωες του βιβλίου, ένα κοσμοπολίτικο ελληνοκεντρικό μυθιστόρημα που αφηγείται την ιστορία του με φόντο την Θεσσαλονίκη των τελευταίων εκατό χρόνων. Δεν ξέρω πολλούς σύγχρονους συγγραφείς που να έχουν καταφέρει κάτι τέτοιο με επιτυχία.
Ο Ισίδωρος Ζουργός το κατάφερε. Η συγγραφική δύναμη του να διασχίζει έναν ολόκληρο αιώνα, σαν να είναι παρών στις αλλαγές που φέρνουν τα χρόνια δεν είναι ότι πιο εύκολο. Και για να είμαι σαφέστερος. Ξεκινώντας την διήγηση του από την παιδική ηλικία του ήρωά του, την εποχή που ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ ο Β΄ εξορίζεται στη Θεσσαλονίκη, στην θρυλική έπαυλη Αλατίνι, την άνοιξη του 1909 και φτάνοντας στην Θεσσαλονίκη της αντιπαροχής όταν, ουσιαστικά, οι σύγχρονοι κάτοικοι έκαναν ότι μπορούσαν για να σβήσουν τα πολυπολιτισμικά στοιχεία αυτής της πόλης, στον βωμό του κέρδους, καταφέρνει με αφορμή την ζωή του του Ευγένιου Ζιρντό ή Λευτέρη Ζεύγου, όπως γεννήθηκε ο κεντρικός ήρωας, να περιγράψει την ιστορία της πόλης, μέσα σε ένα μυθιστόρημα.
Πιστεύω πως πολύ συνειδητά ο συγγραφέας δεν τόνισε περισσότερο την ερωτική ιστορία των δύο κεντρικών ηρώων, για να δώσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην ίδια την πόλη, την Θεσσαλονίκη και το έκανε με μεγάλη επιτυχία.
Όπως διαβάζει ο αναγνώστης στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, “Το “Λίγες και μία νύχτες”, με άξονα την ερωτική ιστορία που φωλιάζει στην καρδιά της αφήγησης, εξιστορεί μια περιπέτεια για το κυνήγι του πλούτου και την αναζήτηση της ευτυχίας. Το βιβλίο αναπλάθει μια μαγευτική συνοικία έξω από τα τείχη της Θεσσαλονίκης, αυτή των Εξοχών, που έσβησε για πάντα.
Είναι ακόμη μια γραφή για τα σπίτια, φτωχικά και πλούσια, για το μέσα και το έξω τους, για τους τοίχους και τα έπιπλα όπου υφαίνονται οι ανάσες ζώντων και τεθνεώτων”. Είναι όμως και μια περιπέτεια που εξελίσσεται σε ολόκληρο, σχεδόν, τον 20ο αιώνα, τον πιο δημεγέρτη αιώνα, που έζησε επαναστάσεις και δύο παγκόσμιους πολέμους. Ο λόγος του Ισίδωρου Ζουργού είναι απλός και ανθρώπινος. Δεν τον ενδιαφέρει να εντυπωσιάσει, τον ενδιαφέρει να πει την ιστορία του και αυτή να φτάσει σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους. Δεν έχει νόημα να παραθέσει κανείς κάποιες γραμμές από το “Λίγες και μία νύχτες”, γιατί απλά θα αδικήσει το βιβλίο.
Όπως έγραψε ο Κώστας Γιαννακίδης στο “Protagon”. Ο Λευτέρης Ζεύγος γεννήθηκε το 1898 και έζησε δύο ζωές. Η πρώτη, ως το χαμίνι που κρυφάκουγε τις αφηγήσεις του έκπτωτου σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ. Και η δεύτερη, ως ο Ευγένιος Ζιρντό, ένας κοσμοπολίτης επιχειρηματίας ελληνογαλλικής καταγωγής.
Και οι δύο ζωές διασταυρώθηκαν τον 20ο αιώνα στη Θεσσαλονίκη, στη Λεωφόρο των Εξοχών, που σήμερα λέγεται «Βασιλίσσης Ολγας» και διατρέχεται από ένα ποτάμι φτιαγμένο με λάστιχα και λαμαρίνες.
Όμως και η Θεσσαλονίκη, πόσες ζωές έζησε τον περασμένο αιώνα; Η πυρκαγιά του ’17 την έκανε να αλλάξει δέρμα. Τρεις σημαίες υψώθηκαν και κατέβηκαν στον Λευκό Πύργο. Οθωμανική, ελληνική και η σβάστικα. Έφυγαν οι μουσουλμάνοι, ήρθαν οι πρόσφυγες. Αφανίστηκαν οι Εβραίοι. Και έμεινε η πόλη, στο δεύτερο μισό του αιώνα, να καλύπτει τα σημάδια της ιστορίας της με λήθη, ψέματα και τσιμέντο”.
Και είναι σίγουρα καταφατική η απάντηση του αναγνώστη στα ερωτήματα που θέτει ο ίδιος ο συγγραφέας στο βιβλίο του, συνοψίζοντας παράλληλα τα στοιχεία εκείνα, τα οποία διαμορφώνουν ένα σημαντικό μυθιστόρημα, όταν λέει:
«Το βιβλίο βάζει ένα σωρό στοιχήματα. Σας ταξιδεύει; Η γλώσσα έχει κραδασμούς ή κοιμάται όρθια; Η φύση μυρίζει μέσα απ’ τις σελίδες του; Οι έρωτές του ιδρώνουν ή είναι αποστειρωμένοι;»
Να πούμε και δυο λόγια για τον συγγραφέα. Ο Ισίδωρος Ζουργός γεννήθηκε το 1964 στη Θεσσαλονίκη όπου ζει και εργάζεται ως δάσκαλος. Έχει γράψει τα μυθιστορήματα “Φράουστ”, “Αποσπάσματα από το βιβλίο του ωκεανού”, “Η ψίχα εκείνου του καλοκαιριού”, “Στη σκιά της πεταλούδας”, “Η αηδονόπιτα”, “Ανεμόλια” και “Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο”. Επίσης συνέγραψε με τον σκηνοθέτη Πάνο Καρκανεβάτο το σενάριο της μεγάλου μήκους ταινίας “Όχθες” που προβλήθηκε τον Μάρτιο του 2015. Σε μια πρόσφατη συνέντευξή του, όταν τον ρώτησαν πως αισθάνεται που είναι ένας από τους πιο ευπώλυτους συγγραφείς και τι σημαίνει αυτό γι αυτόν, απάντησε τα εξής:
“Το να βρίσκει ένας συγγραφέας μεγάλη ανταπόκριση από τον κόσμο χωρίς να γράφει βιβλία παραλίας ή γλυκερές ιστορίες είναι έτσι κι αλλιώς νομίζω θετικό για την ίδια την επιβίωση της πεζογραφίας στη χώρα μας. Αυτή την ανταπόκριση την εισπράττω προσωπικά ως ενθάρρυνση να συνεχίσω, ως κουράγιο και τόνωση ότι αυτό το εγχείρημα που ξεκίνησα πριν από είκοσι πέντε χρόνια αξίζει τον κόπο”.
