Γιώργος Αποστόλου: «Η ποίηση είναι για μένα η μεγαλύτερη άσκηση ψυχής, αλλά και μια συμπαράσταση στον κόσμο»

Με μια πένα-«πινέλο» ο συγγραφέας, ο ποιητής, ο λογοτέχνης γράφουν λέξεις. Σαν ζωγράφοι χρωματίζουν, πάνω σε λευκές σελίδες, εικόνες.

Από την πολύχρωμη παλέτα τους σταλάζουν και περιχύνουν στον καμβά συναισθηματικούς χρωματισμούς για όλες τις ψυχικές αποχρώσεις.

Όλοι μας γνωρίζουμε έναν ποιητή, έναν άνθρωπο που όσα βλέπουμε, ακούμε και αισθανόμαστε τα εκφράζει με λέξεις, οι οποίες γεννούν εικόνες και ύστερα εμείς οι αναγνώστες τις εκμαιεύουμε και τις υιοθετούμε, τις φυλάμε μονάχα για εμάς, τις κλειδώνουμε στο κουτί των αναμνήσεών μας, και τις θωρακίζουμε, γιατί φοβόμαστε μη χαθούν τα λόγια του ποιητή, μη φθαρεί η αλήθεια που μεστώνει μέσα σε κάθε λέξη, λιτή, αλλά ηχηρή, τόσο όσο να συνθλίψει, αλλά και ν’ αφυπνίσει.

Οι δύο ποιητικές συλλογές, «Τα τιμαλφή του έρωτα» και «Η νύχτα των πενήντα ημερών», τις οποίες έγραψε και ύστερα «συνέλεξε» ο ποιητής και μυθιστοριογράφος Γιώργος Αποστόλου πλησιάζουν τον άνθρωπο, τη φύση, την αξία των απλών πραγμάτων, που περνούν για μας τόσο απαρατήρητα στο πέρας της ημέρας, όμως, στα έργα του, μοιάζουν και είναι τόσο βαθυσήμαντα. Ο Γιώργος Αποστόλου μεριμνά στα ποιήματά του, καθώς και στο θεατρικό του έργο «Αλκιβιάδης και τόσο πλήρως σε φαντάσθηκα…», για τον άνθρωπο, για τον πολιτισμό, για την αλήθεια που δεν βλέπουμε, δεν αγγίζουμε, δεν την υπερασπιζόμαστε… Μιλά για την Τέχνη, για τη γραφή, τα ανθρώπινα συναισθήματα, τη φύση, τη δημιουργία, για τη ζωή, για το σκοτάδι… Η φαντασία του απλώνεται στα έργα του και τα προσωπογραφικά στοιχεία των ηρώων στον «Αλκιβιάδη…» μεταφέρονται με τρόπο τέτοιο, που μετέχουμε, μας απορροφούν και μας πετούν στο διάστημα, μας ταξιδεύουν στο παρελθόν, ενατενίζοντας το παρόν και με βλέμματα στραμμένα στο μέλλον.

Λίγα λόγια για τον Γιώργο Αποστόλου

Ο ποιητής, συγγραφέας και καθηγητής της Λογοτεχνίας, Γιώργος Αποστόλου, έχει γράψει δυο ποιητικές συλλογές «Τα τιμαλφή του έρωτα» και «Η νύχτα των πενήντα ημερών» και ένα θεατρικό έργο, το «Αλκιβιάδης και τόσο πλήρως σε φαντάσθηκα…», το οποίο ενσαρκώθηκε, σε σκηνοθεσία Μαρίας Παναγιωτοπούλου, στο Θέατρο Βαφείου «Λάκης Καραλής», το 2016. Διδάσκει σε μαθητές της ιδιωτικής εκπαίδευσης τη λογοτεχνία, την ποίηση και τον πολιτισμό -μέσω της διδασκαλίας του και της ανάγκης των μαθητών να δοκιμαστούν στη διαδραστική μάθηση, γεννήθηκε και ο «Αλκιβιάδης…». Τα τελευταία χρόνια είναι διευθυντής τμήματος πολιτιστικών προγραμμάτων και διδάσκει λογοτεχνία στο Internationale Baccalaureate, πρόγραμμα του σχολείου. Έρχεται να προστεθεί στη δημιουργική εργασία του και μια άλλη ενασχόληση, όπως η επιμέλεια θεατρικών προγραμμάτων για παραστάσεις.

Ο Γιώργος Αποστόλου είναι ένας δημιουργικός άνθρωπος μα πλέρια φαντασία, ευτυχισμένος καθηγητής πλάι στους μαθητές του, καθώς και αμερόληπτος στο έργο του από κάθε πολιτική ή εχθρική διάθεση όσων τον ανταγωνίζονται.

Φαντάζομαι ν’ απαντάει στις ερωτήσεις μου έχοντας στα γόνατά του την αγαπημένη του Λούνα, τη σκυλίτσα του. Δίπλα της, όπως ο ίδιος μου εκμυστηρεύτηκε, έχει γράψει όλα του τα έργα, εκδομένα ή ανέκδοτα…

Τι σήμαινε, ανέκαθεν, για εσάς η γραφή, η έκφραση; Ήταν μια ανάγκη που πήγαζε από τον εσώτερο κόσμο σας;

Είναι αυτό που γράφω σε ένα στίχο μου: «Τίποτα δεν προκάλεσα, όλα μια ανάγκη τα κινεί». Πάντοτε έγραφα στίχους, πεζά και ανολοκλήρωτα κείμενα, μέχρι που κάποια στιγμή, μια ανάγκη έδωσε μορφή σε όλα.

Τι πραγματεύεται το θεατρικό σας έργο «Αλκιβιάδης και τόσο πλήρως σε φαντάσθηκα…»; Γιατί επιλέξατε τη συγκεκριμένη προσωπικότητα ως κόμβο του έργου σας;

Πρόκειται για μια θεατρική σύνθεση σε τρεις πράξεις, αποτέλεσμα μιας διεργασίας που ξεκίνησε με τους μαθητές μου στην τάξη. Ο Αλκιβιάδης με γοήτευε από τα γυμνασιακά μου χρόνια, το ίδιο ο Μέγας Αλέξανδρος και μετά ο Χριστός. Και στις τρεις αυτές περιπτώσεις,  θαύμαζα την πορεία τους και λυπόμουν για το σύντομο βίο τους. Τώρα για τον Αλκιβιάδη συγκεκριμένα: αυτή η γοητευτική προσωπικότητα αποτελεί για μένα μια μοναδική αντανάκλαση της έννοιας του τραγικού, ένα πρόσωπο, με το οποίο μπορεί κανείς να μιλήσει εύγλωττα, ειδικά σε νεανικό ακροατήριο για τα προβλήματα του παρόντος, και να προβάλλει ζωντανά θα έλεγα αυτό που λέμε «ανθρώπινη περιπέτεια».

Φαίνεται πως η Γαλλίδα κλασική φιλόλογος Ζακλίν ντε Ρομιγί, που «πρωταγωνιστεί» στο έργο σας,  σας έχει εμπνεύσει και σας έχει γοητεύσει μέσα από τις μεταφράσεις και τα έργα της, τι είναι αυτό που θαυμάζατε περισσότερο σε αυτήν τη γυναίκα και πώς τη φανταστήκατε στο έργο σας;

Η Ζακλίν ντε Ρομιγί με εντυπωσιάζει γιατί έχει μια απίστευτη αφοσίωση και μια ακλόνητη πίστη στον ελληνικό πολιτισμό ως ιδέα και πράξη. Τώρα η ηρωίδα Ζακλίν του έργου έχει διπλή υπόσταση: είναι από τη μια η πρωταγωνίστρια ενός έργου που προσπαθεί να γράψει ένα βιβλίο για τον Αλκιβιάδη, αλλά είναι και εκείνη που ουσιαστικά σκηνοθετεί τη δράση που ξετυλίγεται μπροστά της. Όλο το έργο διαδραματίζεται στο σαλόνι του σπιτιού της. Από εκεί περνούν «εν φαντασία και λόγω» όλοι οι υπόλοιποι ήρωες που σχετίστηκαν με τον Αλκιβιάδη.

Ο Θουκυδίδης, ο Αλκιβιάδης, ο Νικίας και ο Σωκράτης εμφανίζονται στη «σκηνή», τι θα συζητήσουν με τη Ζακλίν;

Από τη μία θα μιλήσουν για την ιστορία, τα ιστορικά δηλαδή, όπως τα γνωρίζουμε, και από την άλλη θα εκφράσουν συναισθήματα, αλλά και προβληματισμούς, θα ζωντανέψουν με άλλα λόγια ανθρώπινα και καθημερινά, και με αυτόν τον τρόπο θα έρθουν σε επαφή και επικοινωνία με ένα σύγχρονο θεατή.

Ο Αλκιβιάδης μοιάζει με ένα ταξίδι στο παρελθόν που έχει ως προορισμό του το παρόν και το μέλλον, τι είναι αυτό που είναι αναγκαίο να κατανοεί ο αναγνώστης στην ανάγνωση αυτού του έργου;

Δύο είναι τα κυρίαρχα θέματα του «Αλκιβιάδη… ».Το πρώτο είναι η δημαγωγία σε όλες της τις μορφές και το δεύτερο είναι η έννοια της «πτώσης». Χαρακτήρισα τον «Αλκιβιάδη» μηχανή του χρόνου: για μένα αυτό που προέχει είναι το ταξίδι στον χρόνο. Και, όπως έγραψα στην εισαγωγή του βιβλίου, αυτός είναι ο δικός μου τρόπος που φιλοδοξεί για να θυμηθώ τον Έλιοτ, να εκπορθήσει τον ίδιο τον χρόνο.

Πώς βιώσατε τη στιγμή που το έργο σας ενσαρκώθηκε στην θεατρική σκηνή, σε σκηνοθεσία Μαρίας Παναγιωτοπούλου, στο Θέατρο Βαφείο;

Συγκινήθηκα πολύ, είναι αλήθεια, να βλέπω έναν χρόνο μετά την έκδοσή του, το βιβλίο μου στη σκηνή. Η Μαρία Παναγιωτοπούλου αγάπησε το έργο, αλλά και όλη η ομάδα το αγκάλιασε, αφοσιώθηκα και έδωσε τον καλύτερο εαυτό της να το αποδώσει. Η κριτικός Αγάθη Γεωργιάδου το πίστεψε από την πρώτη στιγμή και με στήριξε. Με συγκίνησε, όμως, και η ανταπόκριση των θεατών σ’ αυτές τις έξι παραστάσεις στο θέατρο Βαφείο, τον Απρίλη του 2016. Πέρυσι πήρα και μια ακόμα δυνατή συγκίνηση, όταν συνάδελφοι από το 2ο Λύκειο Παλλήνης το ανέβασαν με τους μαθητές τους σε μια πολύ όμορφη παράσταση.

Έχετε γράψει, επίσης, δυο ποιητικά έργα, «Τα τιμαλφή του έρωτα», που εκδόθηκε το 2017 και «Η νύχτα των πενήντα ημερών», το 2016,  πώς «γεννιέται» ένα ποίημα, ποια είναι τα ερεθίσματά σας;

Δεν ξέρω ακριβώς να σας πω. Η ποίησή μου είναι κατεξοχήν υπαρξιακή και συνάμα καθημερινή. Η Λουκία Στέφου που μίλησε για «τα τιμαλφή του έρωτα» είπε πως η ποίησή μου κινείται ανάμεσα στην Παλαιά Διαθήκη και την Κική Δημουλά. Εγώ θα πρόσθετα και τον Καβάφη που αγαπώ πολύ. Η ποίηση είναι για μένα η μεγαλύτερη άσκηση ψυχής, αλλά και μια συμπαράσταση στον κόσμο. Την γεννούν οι λέξεις, αλλά και οι σιωπές. Εκεί που σιωπώ, εκεί αρχίζω και γράφω.

Σε τι πιστεύετε υστερεί η Τέχνη, η λογοτεχνία και η εκπαίδευση στην Ελλάδα;

Σε προοπτική, σε συνέχεια, σε ενθάρρυνση, σε προβολή. Κρίμα! Γιατί τούτος ο τόπος είναι γεμάτος φως.

Πόσο ηχηρή είναι η ποίηση για την ψυχή και τη συνείδηση των ανθρώπων;

Δεν διαβάζουμε ποίηση. Δεν απαγγέλλουμε ποίηση. Η ποίηση φωνάζει μα δεν την ακούμε. Ένας στίχος είναι αρκετός ν’ αλλάξει τα πράγματα προς το καλύτερο, το έχουμε δει αυτό. Είναι αρκετός για να ξαναγνωριστούμε με τον κόσμο. Η ποίηση, όμως, είναι ανάταση και ελπίδα, παρηγοριά.

Ως καθηγητής σε σχολεία και μέσα από την εμπειρία σας στον ρόλο του διδάσκοντα, πόσο σημαντικό είναι να διδάσκει κανείς;

Η διδασκαλία είναι ευθύνη. Μέγιστη ευθύνη. Είναι και μέγιστη δημιουργία συνάμα. Δημιουργία πνευματική, αλλά και καλλιτεχνική, θα έλεγα. Είναι παράσταση και δρώμενο, άρα εμπειρία λόγου και αισθήσεων. Και προπαντός, πράξη αγάπης.

Τι είναι αυτό που θέλετε να εμφυσήσετε με τα έργα σας, ποιητικά ή θεατρικά, στους θεατές-αναγνώστες σας;

Η γραφή μου είναι μια προσπάθεια αυτοσυνείδησης και επικοινωνίας, ένας άλλος τρόπος ν’ αντεπεξέλθω στη γύρω σύγχυση και αγωνία.

Με ποιον τρόπο εμβάλλεται η πολιτική στο έργο σας αυτό; Θίγεται η πολιτική της Ελλάδας του σήμερα και του “χτες”, εννοώντας την αρχαιότητα;

Η πολιτική διαπλοκή, η διάψευση της ελπίδας, οι μεγάλες πολιτικές υποσχέσεις, οι κίνδυνοι της φιλοδοξίας, ο τυχοδιωκτισμός και το πολιτικό μάρκετινγκ, είναι θέματα που με απασχολούν μέσα στο έργο. Άλλωστε ο «Αλκιβιάδης» αφορά μια προσωπικότητα που καθόρισε σε σημαντικό βαθμό τις πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις της εποχής του. Πιστεύω πως εύκολα κανείς διαβάζοντάς το θα βρει τους σχετικούς συνειρμούς με το σήμερα.

Σε αρκετά σας ποιήματα κάνετε λόγο για τη φύση, τα ζώα, τα λουλούδια… Πιστεύετε πως δεν αγαπάμε-προστατεύουμε αρκετά τη φύση και τα ζώα; Εσείς έχετε κάποιο κατοικίδιο;

Η ανθρώπινη βαρβαρότητα είναι νομίζω φανερή στη συμπεριφορά μας απέναντι στη φύση και στα ζώα. Όλα είναι υποταγμένα στο κέρδος και στην απληστία. Ναι, πιστεύω πως οι άνθρωποι που κάνουν κακό στη φύση και στα ζώα, είναι ικανοί για όλα, για τα χειρότερα. Γενικά δεν εμπιστεύομαι ανθρώπους  που δεν αγαπούν έμπρακτα, δεν φροντίζουν και δεν βοηθούν τα ζώα. Ούτε, όμως, κι αυτούς που αγαπούν μόνο τα δικά τους ή τα αντιμετωπίζουν σαν τα μπιμπελό του σπιτιού τους. Εγώ ζω με τη Λούνα μου. Δεν είναι ένα απλό κατοικίδιο, την υποτιμώ νομίζω, είναι σύντροφός μου και έχω βαθιά σχέση μαζί της. Μου χάρισε αρκετή έμπνευση στις ποιητικές μου απόπειρες σε επίπεδο υπαρξιακής αναζήτησης και σε σκέψεις σχετικές με το νόημα της ζωής. Της οφείλω πολλά, γιατί μου έμαθε πολλά.

Τέλος, ετοιμάζετε κάποιο έργο αυτόν τον καιρό;

Επεξεργάζομαι ένα καινούργιο θεατρικό έργο, ολοκληρώνω μια ακόμα ποιητική συλλογή και αρχίζω ένα μυθιστόρημα. Έχω ανοίξει μέτωπα με τον χρόνο και με τον εαυτό μου. Πάω από το ένα στο άλλο, αλλά έτσι είμαι εγώ ή θέλω να είμαι. Αεί κινούμενος αναζητητής.

Στοχαστείτε, ονειρευτείτε, ταξιδέψτε και προβληματιστείτε

Δύο από τα ποιήματα του Γιώργου Αποστόλου από την ποιητική του συλλογή «Η νύχτα των πενήντα ημερών», εκδόσεις Ήτορ, 2016

 Ομόνοια

Ανοιχτές οι κλούβες του παραδείσου

γεμάτες σπασμένες φτερούγες πουλιών.

Χάρτινοι παπαγάλοι, αθυρόστομες μάινες

Μελαχρινοί αετοί και μυώδη γεράκια,

νευρικές σουσουράδες

και καλοντυμένοι κορυδαλλοί,

φλύαρα σπουργιτάκια

και άστεγα αγριοπερίστερα

άυπνες κουκουβάγιες

και πεταλούδες της νύχτας

αφελή κοράκια

και πλανόδιες νυχτερίδες

στη μεγάλη ταγίστρα,

κάτω απ’ τον παντεπόπτη ήλιο

τσιμπούν μουσκεμένα ψωμιά, σουσάμια

και λαδωμένα χαρτιά.

Σ’ έναν κύκλο,

αθλητικοί ποιμενικοί και άγρυπνα λαγωνικά

διατηρούν την τάξη.

Άνυδρος τούτος ο βιότοπος

επιβάλλει τη συμφιλίωση.

Με ανοιχτά τα ράμφη από τη δίψα

βουτούν τα πουλιά

στην πρώτη στάλα βροχής.

Κυλιούνται στο πρωινό ξέπλυμα των δρόμων.

Στον αντικατοπτρισμό

του πεθαμένου σιντριβανιού

τρέχουν να βρέξουν το λαιμό τους.

Να πιουν νερό

να γίνουν πάλι πουλιά τ’ ουρανού.

Να πιουν νερό

να γίνουν σμήνος.

Να πιουν νερό

ν’ ανοίξουν φωνή.

Να πιουν νερό.

Να θυμηθούν την αποδήμηση.

Την κατά φύσιν των  ειδών πορεία.

Να θυμηθούν

πως κάπου εκεί κοντά

ακούμπησαν τις σπασμένες φτερούγες τους.

Αναμονή

Tα όνειρά μου δεν κολύμπησαν ποτέ στην θάλασσα.

Στέκονταν πάντα στην αμμουδιά και την κοιτούσαν.

Έβρεχαν τα πόδια τους

και γύριζαν πάλι πίσω στα βότσαλα.

Κάθονταν πάνω στις τραβηγμένες βάρκες

και στις κασέλες.

Βούταγαν τις πλαστικές καρέκλες

και τα σωσίβια στα ρηχά.

Κάπου κάπου χτίζανε κάστρα

κι ανοίγανε πηγάδια και λίμνες.

Κάπου κάπου της πέταγαν ραβασάκια

τυλιγμένα σε βότσαλα.

Κάπου κάπου βούλιαζαν έξω έξω και το κεφάλι.

Τα όνειρά μου δεν κολύμπησαν ποτέ στη θάλασσα.

Κοντά της ζούνε πάντα .

Ανοίγουνε πηγάδια και λιμνούλες και την περιμένουν.