Ο Χαβιέρ Θέρκας είναι ένας από τους πιο αναγνωρισμένους συγγραφείς στην Ισπανία σήμερα.
Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε 20 γλώσσες και έχει δεχθεί εγκωμιαστικά σχόλια από τους σπουδαιότερους συγγραφείς της εποχής μας.
‘Εχοντας διαλέξει έναν αντισυμβατικό τρόπο στην επιλογή των θεμάτων που κάνει μυθιστορήματα,δεν σταματά να μας εκπλήσσει με τα μυθιστορήματα του.
Ανατρέχοντας στην Εφημερίδα των Συντακτών,σε ένα άρθρο που έγραψε η Μικέλα Χαρτουλάρη γι΄αυτόν,διαβάζουμε τα εξής.
΄΄Οταν το 2008 είχε έρθει στην Αθήνα για να παραλάβει το Athens Prize του περιοδικού «(δέ)κατα», ο Χαβιέρ Θέρκας είχε επιμείνει να επισκεφθεί το Θυσιαστήριο των εκτελεσθέντων αγωνιστών στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Και είχε σταθεί εκεί, βυθισμένος σε έναν δικό του θρήνο, σχολιάζοντας έπειτα πόσο πολύ αργεί η Ισπανία να τιμήσει επίσημα τους νεκρούς του Εμφυλίου της…
Ο ίδιος όμως, με το δικό του έργο, επιμένει να εξερευνά όλα όσα αποσιωπούν, λησμονούν, αγνοούν ή αρνούνται να αντιμετωπίσουν καταπρόσωπο οι πολιτικοί, οι δημοσιογράφοι, οι ιστορικοί, όταν διαμορφώνουν το επίσημο εθνικό αφήγημα της χώρας του. Έτσι, λίγο πριν από τη νέα επίσκεψή του στην Αθήνα (9-12/6/2018) με πρόσκληση του ιβηρο-αμερικανικού φεστιβάλ LEA, εξηγεί (γραπτώς) στην «Εφ.Συν.» ότι αντιλαμβάνεται το γράψιμο ως πράξη πολιτικής ευθύνη
Αυτό ξεκίνησε το 2001 με τους «Στρατιώτες της Σαλαμίνας» (Πατάκης), το μυθιστόρημα που τον ανέδειξε διεθνώς ως έναν από τους πιο ερεθιστικούς και συναρπαστικούς Ευρωπαίους συγγραφείς. Συνθέτοντας ιστορικά γεγονότα και μυθοπλασία, έβαζε στο τραπέζι τη φύση του ηρωισμού, με αφετηρία ένα επεισόδιο από το τέλος του Ισπανικού Εμφυλίου, όπου ένας στρατιώτης των Δημοκρατικών επέλεξε να χαρίσει τη ζωή στον εχθρό του, έναν διανοούμενο Φαλαγγίτη.
Από τότε, ο Θέρκας στρέφει την προσοχή του στους επαναστατημένους ανθρώπους: σ’ αυτούς που λένε «Οχι» ή που «προσπαθούν να το κάνουν, και αποτυγχάνουν». Διότι όπως γράφει στον «Απατεώνα», το καινούργιο μυθιστόρημά του (εκδ. Πατάκη, μτφρ. Γεωργία Ζακοπούλου), η ημέρα του μεγάλου «Ναι» ή του μεγάλου «Όχι» είναι «η ημέρα που μαθαίνεις μια για πάντα ποιος είσαι».
Στο καινούργιο του μυθιστόρημα που έχει τίτλο ΄΄Ο Απατεώνας΄΄ ο Xαβιέρ Θέρκας καταπιάνεται με ένα πραγματικό γεγονός,που ,για τους περισσότερους από εμάς,φαίνεται και ακούγεται απίστευτο. Αντιγράφω από το οπισθόφυλλο του βιβλίου.
΄΄Ο Ενρίκ Μάρκο είναι ένας ενενηντάχρονος Βαρκελονέζος που παρίστανε τον επιζώντα των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης και ο οποίος,μέχρι τον Μάιο του 2005 ,που αποκαλύφθηκε η απάτη του,είχε διατελέσει τρία χρόνια πρόεδρος της Ισπανικής Ένωσης επιζώντων,είχε παραχωρήσει δεκάδες συνεντεύξεις στον τύπο και στην τηλεόραση,είχε δώσει εκατοντάδες διαλέξεις σε σχολεία,είχε τιμηθεί με πολλές σημαντικές διακρίσεις και είχε συγκινήσει μέχρι δακρύων με την ομιλία του τους Ισπανούς βουλευτές που είχαν συγκεντρωθεί στο Κοινοβούλιο για να αποτίσουν φόρο τιμής για πρώτη φορά στους Δημοκρατικούς εκτοπισθέντες από το Γ΄Ράιχ. Η είδηση της απάτης του έκανε τον γύρο όλου του κόσμου,μετατρέποντας τον Μάρκο από ήρωα στον μέγα απατεώνα,στον τρισκατάρατο σφετεριστή του ηρωισμού και της ιστορίας των άλλων΄΄.
Ποιός, όμως,είναι στα αλήθεια ο Ενρίκ Μάρκο; Ο Χαβιέρ Θέρκας καταπιάνεται με το θέμα αυτό με το πάθος επιστήμονα κλεισμένου στο εργαστήριό του. Γνωρίζει από κοντά τον ”απατεώνα”,συζητά άπειρες ώρες μαζί του,ψάχνει σε ξεχασμένα αρχεία,μιλά με όσους τον γνώρισαν Δεν βιάζεται .Ούτε να τον καταδικάσει,ούτε να τον δικαιολογήσει.
”Θυμήθηκα”,γράφει,΄΄ότι στον επίλογο της ΄΄Ανακωχής΄΄ ο Πρίμο Λέβι ,αναφερόμενος στο Άουσβιτς και στην εμπειρία του εκεί,έγραφε ”Ίσως να μην πρέπει να καταλάβουμε αυτό που συνέβη,δεδομένου ότι καταλαβαίνω σημαίνει σχεδόν δικαιολογώ”. Καταλαβαίνω σημαίνει άραγε δικαιολογώ; αναρωτιόμουν.Δεν είναι μάλλον υποχρέωσή μας ; Δεν είναι απαραίτητο να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε όλη τη συγκεχυμένη ποικιλία της πραγματικότητας,από την πιο ευγενή πτυχή της έως την πιο αχρεία; ΄Η μήπως αυτή η καθολική επιταγή δεν ίσχυε για το Ολοκαύτωμα; Μήπως είχα άδικο και δε χρειαζόταν να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε το ακραίο κακό,και πολύ λιγότερο ΄έναν άνθρωπο σαν τον Μάρκο,που είχε εξαπατήσει όλο τον κόσμο χρησιμοποιώντας το ακραίο κακό;΄΄
Ψάχνοντας για αποδείξεις και ενδείξεις που αφορούν τη ζωή του ΄΄Απατεώνα΄΄ πολύ γρήγορα καταλήγει σε ένα συμπέρασμα ,” Οι καλοί ψεύτες δεν πουλάνε μόνο ψέμματα αλλά και αλήθειες,και τα μεγάλα ψέμματα κατασκευάζονται με μικρές αλήθειες”.
Ψάχνει τη ζωή του με την ακρίβεια γιατρού μπροστά στο μικροσκόπιο.Καταλαβαίνει πολύ γρήγορα ότι ο ΄΄Απατεώνας΄΄ του,δεν είναι παρά ένας από τους εκατομμύρια Ισπανούς που συμβιβάστηκαν με το φασιστικό καθεστώς του Φράνκο για να επιζήσει.Δεν ήταν ήρωας,δεν ήταν κι εγκληματίας. Ήταν ένας ακόμα από την σιωπηλή πλειοψηφία.
΄΄Ο Μάρκο ήταν ένα ορφανό που το είχαν αποσπάσει δια της βίας από μια μητέρα φτωχή,τρελή κακοποιημένη από τον άντρα της, ήταν ένα παιδί νομάς που δε γνώρισε στοργή, ένας έφηβος παθιασμένος με μιζ εφήμερη επανάσταση, ηττημένος σε έναν φρικιαστικό πόλεμο, ένας άνθρωπος καταδικασμένος από γεννησιμιού του, που κάποια στιγμή στη ζωή του αποφάσισε να επινοήσει το παρελθόν του με σκοπό να κατακτήσει την αγάπη και τον θαυμασμό που δεν είχε δεχτεί ποτέ του,να επινοήσει εκ νέου τον εαυτό του, να κατασκευάσει έναν ένδοξο μύθο για τη ζωή του ώστε να κρύψει τη μέτρια και ντροπιαστική πραγματικότητα,να λέει ότι δεν ήταν αυτός που ήταν,ότι δεν είχε υπάρξει αυτός που είχε υπάρξει- ένας άντρας απολύτως φυσιολογικός,ένα ακόμη μέλος της τεράστιας σιωπηλής ,δειλής,γκρίζας και καταθλιπτικής πλειοψηφίας που πάντα λέει Ναι-αλλά ήταν ένας εξαίρετος άνθρωπος, ένας από εκείνους τους μοναδικούς ανθρώπους που λένε πάντα όχι,ή που λένε Όχι όταν όλοι οι άλλοι λένε Ναι. ΄΄
Ο Χαβιέρ Θέρκας έγραψε ένα αριστουργηματικό βιβλίο,με αφορμή τον ΄΄Απατεώνα΄΄,που αφορά όλους μας.
Γιατί όλοι μας έχουμε βρεθεί κάποια στιγμή της ζωής μας μπροστά στο μεγάλο Ναι ή στο μεγάλο όχι.
Γιατί όπως λέει και ο ίδιος «Μαθαίνεις ποιος είσαι, τη μέρα που λες το μεγάλο “όχι”».
