Το καινούργιο βιβλίο του πολυγραφότατου-και νεότατου-Αύγουστου Κορτώ έχει σαν θέμα του την ζωή του Λεονάρντο ντα Βίντσι, ενός από τα μεγάλα πνεύματα της Αναγέννησης.
Βέβαια,για τη ζωή του Ντα Βίντσι έχουν γραφεί σελίδες επί σελίδων και πολλά από τα κυριότερα σημεία της είναι γνωστά. Ο ίδιος ο Κορτώ το 2003 έγραψε τον ”Γιό της Τζοκόντα”.
Ο συγγραφέας, πολύ έξυπνα, ξεκινάει το μυθιστόρημά του, τη στιγμή που ο σπουδαίος ζωγράφος- και όχι μόνο- βρίσκεται, σχεδόν ανήμπορος, λίγο πριν τον θάνατό του. Στη δύση του βίου του, γράφει, με όσες δυνάμεις του απομένουν,προκειμένου να μη πάρει μαζί του το μυστικό του.Το μυστικό που εμπεριέχει η Μόνα Λίζα. Παράλληλα,περιγράφει τη ζωή του. Μια ζωή που απέχει πολύ από τον μέσο όρο ζωής των περισσότερων ανθρώπων της εποχής του.
”Πέθανα πρώτη φορά στα πέντε μου χρόνια”, ξεκινά την αφήγησή του. Νόθος γιος του Πιέρο Φρουοζίνο ντι Αντόνιο ντα Βίντσι, νοτάριου εκ Φλωρεντίας και της Κατερίνα, μιας χωρικής από το Ανκιάνο, μεγάλωσε μέχρι τα πέντε με την μητέρα του, χωρίς να ξέρει ποιος ήταν ο πατέρας του. Στα πέντε,αποχωρίζεται με βίαιο τρόπο την μητέρα του ,την οποία δεν ξαναβλέπει ποτέ,και μεγαλώνει στο σπίτι του πατέρα του,όπου μορφώνεται δίπλα σε σπουδαίους δασκάλους. ”Όταν είσαι μικρός,ο κόσμος ορίζεται περισσότερο απ’ αυτά που αγνοείς παρά απ’ τα λίγα,τα ελάχιστα που ξέρεις.
Γι’ αυτό και αποκομίζοντας γνώση,συγχρόνως απομακρύνεσαι απ’ την παιδική άγνοια κι επιστρέφεις σ’ αυτήν τυραννικά,καθώς συνειδητοποιείς ότι ο κόσμος κρύβει τόση γνώση,που μπρος της ο ανθρώπινος νους είναι ένα νήπιο που δεν θα ψηλώσει ποτέ, καθώς η ίδια του η θνητότητα,ο λιγοστός χρόνος που χαρίζεται ακόμα και στους τυχερούς που καταφέρνουν να γεράσουν,τον καταδικάζει να μείνει για πάντα μια σταλιά,έκθαμβος μπρος στα μυστήρια του σύμπαντος. Αυτό το δίπολο της φιλομάθειας καθόρισε τη ζωή μου. Η σκέψη πως και δέκα ζωές δεν θα έφταναν για να συνάξω ούτε το ένα χιλιοστό όσων λαχταρούσα να γνωρίζω και η ορμή που η σκέψη αυτή γεννούσε μέσα μου να μάθω, να μάθω ολοένα και περισσότερα”.
H αφήγηση του Αύγουστου Κορτώ ακολουθεί τη ζωή του Λεονάρντο στις διάφορες φάσεις της. Όλα αυτά,βέβαια,τα βλέπει πια,κάτω από το πρίσμα της ηλικίας.Γνωρίζει πια την διαφορετικότητά του και πως αυτή η διαφορετικότητα είναι αυτή που τον έκανε αυτός που είναι. Ο άνθρωπος που άλλαξε τους κανόνες στην Τέχνη αλλά και στην επιστήμη.Πού στάθηκε τυχερός,γιατί μέσα από τους δασκάλους που του πρόσφερε ο πατέρας του,μπόρεσε να αλλάξει τα όρια της εποχής του.
”Γράφοντας και τώρα με τ’ αριστερό μου χέρι,έμπειρο παρά το γήρας, κι εξασκημένο τόσο ώστε η κατοπτρική γραφή του που κυλάει απ’ την άκρη του φτερού μοιάζει με κορδέλα που ξετυλίγεται στο ανώδυνο φύσημα μιας πνοής,νιώθω την ισόβια, ακαταμάχητη έλξη της σκανταλιάς.της παραβατικότητας,που υπήρξε από τότε η κινητήρια δύναμή μου. Δεν έμαθα ποτέ από που πηγάζει η εναντίωση αυτή της φύσης μου στους απαράβατους νόμους των ανθρώπων,στερώντας τους συχνά την ελευθερία που αποζήτησα τόσο στην τέχνη όσο και στη ζωή. Μα ξέρω καλά την ηδονή που’ χει χαρίσει στο μυαλό και στο κορμί μου. Γιατί,έστω κι αν μου πήρε χρόνια,αψήφησα το παγερό δεν του μαέστρο Σαβέριο και δείχνοντάς του πως μπορούσα να γράψω ή να σχεδιάζω ταυτόχρονα και με τα δυο μου χέρια,τον έκανα ν’ αποδεχτεί την κολάσιμη ιδιοτροπία της αριστεροχειρίας ως χάρισμα. Με τον ίδιο τρόπο κατάφερα να πείσω τον ξεροκέφαλο Βερρόκιο ότι η λαδομπογιά μπορεί να φτάσει σε ύψη εκφραστικότητας και πλούτου ανέφικτα με τις απλοϊκές τέμπερες που επέμενε,όπως όλοι οι τεχνίτες της εποχής του,να χρησιμοποιεί απαρεγκλίτως. Και με παρόμοια επιμονή.δείχνοντας σε απρόθυμους συντρόφους την προθυμία που οι ίδιοι πάσχιζαν να πνίξουν-μάταια,μιας και όλοι τους αργά ή γρήγορα λύγιζαν απ’ το βάρος της ανάγκης- κατάφερα πολλές φορές ν’ ανακουφίσω το κορμί μου με αγγίγματα πού, αν γίνονταν γνωστά,θα μου στοίχιζαν όχι μόνο την υπόληψη,μα ίσως και την ίδια τη ζωή μου.
Κι αυτή η απειθαρχία μου στάθηκε πιο πολύτιμη απ’ τη γνώση. Χωρίς αυτήν,όσα κι αν είχα διδαχτεί ,όσα κι αν είχα κάνει ,δεν θα ‘χα μάθει τίποτα. Δεν θα’ χα ζήσει τίποτα”.
Ο Αύγουστος Κορτώ με ”Το μυστικό του Λεονάρντο” επανέρχεται σε ένα θέμα που τον είχε αγγίξει από παλιά. Την απώλεια της μητέρας. Είναι εμφανές ότι γνωρίζει πολύ καλά τον χαρακτήρα που περιγράφει ,όπως και το ιστορικό πλαίσιο της εποχής. Κάνει τον αναγνώστη να συμπάσχει μαζί με τον ήρωα όσο προχωράει η αφήγησή του. Κι αυτό συμβαίνει γιατί αισθάνεται ότι το θέμα τον αφορά άμεσα.Για άλλη μια φορά η διαφορετικότητα χαρακτηρίζει τον κεντρικό του ήρωα.Για άλλη μια φορά ο κόσμος προχωράει μέσα από την διαφορετικότητα. Και, μιλώντας για τον Λεονάρντο,αυτό έχει καταγραφεί και ιστορικά.Μέσα από το έργο του άλλαξε τον κόσμο της εποχής του.
Το 2003 στη νουβέλα του με τίτλο ‘‘Ο γιος της Τζοκόντα” είχε ασχοληθεί με το ίδιο θέμα. Τότε,σε μια συνέντευξή του με αφορμή την κυκλοφορία αυτού του βιβλίου είχε πει πράγματα που μπορούν να εξηγήσουν το πώς αντιλαμβάνεται ο ίδιος το θέμα:
‟ Ένα βράδυ του Ιουλίου του 2002, λίγους μήνες πριν από το φευγιό της Κατερίνας, κάθισα κι έγραψα μονοκοπανιά τον «Γιο της Τζοκόντα». Με γκρίζο φόντο στην οθόνη του υπολογιστή και γραμματοσειρά μενεξεδιά – σαν ιδιόχειρο σημείωμα με μια δόση πένθους.
Αφορμή υπήρξε ο σπαραχτικός αποχωρισμός του Λεονάρντο ντα Βίντσι απ’ τη μητέρα του – Κατερίνα κι αυτή – σε ηλικία πέντε ετών, όπως τον περιγράφει ο Φρόιντ στη θαυμάσια πραγματεία του για τον Λεονάρντο, καταλήγοντας ότι ο μεγαλοφυής καλλιτέχνης, αποζητώντας μια ζωή την πρόωρα χαμένη μητρική μορφή, τη βρήκε τελικά στο πρόσωπο της χαμογελαστής Λιζα Γκεραρντίνι, το ασύλληπτα δημοφιλές αυτό πορτρέτο που ενδεχομένως είναι ένας μυστικός κι αδιάλειπτος ύμνος στη μητρότητα.
Ωστόσο, υπήρχε κι ένας άλλος λόγος για την πυρετώδη συγγραφή της μικρής αυτής νουβέλας – η απώλεια της δικής μου μητέρας, που βίωνα ήδη, αναζητώντας τη μορφή και την παρηγοριά της σαν να ‘μουν κιόλας ορφανός.
Γι’ αυτό και το Κατερινάκι έκλαψε όταν της το διάβασα την επομένη περισσότερο απ’ ό,τι με κάθε άλλο μου βιβλίο – γιατί έβλεπε την οδύνη του χαμού πίσω απ’ τη λάμψη της αθάνατης αγάπης. Και κατά τρόπο σημαδιακό, «Ο γιος της Τζοκόντα» ήταν το τελευταίο βιβλίο μου που διάβασε.
Έτσι, χρόνια μετά, αποφάσισα να μοιραστώ μαζί σας την τρυφερή αυτή ψηφίδα του παρελθόντος μου (συγγραφικού και όχι μόνο), ως προοίμιο στο «Βιβλίο της Κατερίνας», που με τόση αγάπη περιβάλλατε.
Κι αν θέλετε, μπορείτε να πάτε την αγάπη σας ένα βήμα παραπέρα, και να χαρίσετε μ’ ένα συμβολικό ποσό ένα απ’ τα τόσο αναγκαία αυτά χαμόγελα σ’ ένα παιδί που ίσως μοιάζει με τον αφηγητή της αλλοπρόσαλλης ιστορίας μου…”
