Καλοί άνθρωποι σε δύσκολους καιρούς υπήρξαν,υπάρχουν και θα υπάρχουν πάντα.
Βέβαια,το μυθιστόρημα του Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε αναφέρεται στα τέλη του 18ου αιώνα ,όταν δυό μέλη της Βασιλικής Ισπανικής Ακαδημίας,επιφορτίστηκαν από τους συναδέλφους τους να ταξιδέψουν στο Παρίσι για να αποκτήσουν με τρόπο σχεδόν μυστικό, τους 28 τόμους της περίφημης Encyclopedie του Ντ΄Αλαμπέρ και του Ντιντερό,πού στην Ισπανία ήταν απαγορευμένη.
Τί ήταν ,όμως,η περίφημη ”Εγκυκλοπαίδεια” του Διαφωτισμού;
O φιλόσοφος Ντενί Ντιντερό και ο μαθηματικός Ζαν Ντ΄Αλαμπέρ εξέδωσαν το 1751 την περίφημη ”Εγκυκλοπαίδεια” ή ”Λεξικό αλφαβητικά ταξινομημένο των τεχνών και των επαγγελμάτων”. Η επιτυχία του ΄έργου στα βιβλιοπωλεία ήταν πολύ μεγάλη, οι ιησουίτες όμως και πολλοί κληρικοί διέγνωσαν μια αντιχριστιανική τάση στο έργο αυτό και πέτυχαν με βασιλική διαταγή την απαγόρευση του. Επειδή όμως η μαρκησία ντε Πομπαντούρ, η ερωμένη του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΕ , κατείχε μια εξαιρετικά σημαντική θέση, επηρέασε υπέρ της Εγκυκλοπαίδειας πολλούς υπουργούς και άλλα πρόσωπα με επιρροή, ώστε τελικά εκδόθηκαν, παρά την απαγόρευση, που ίσχυε από το 1753 έως το 1756, τέσσερις νέοι τόμοι. Η πίεση όμως των αντιπάλων της Εγκυκλοπαίδειας αυξήθηκε και έτσι το 1758 επήλθε μια νέα απαγόρευση. Ακόμη και ο πάπας δεν ενέκρινε το έργο. Η Εγκυκλοπαίδεια όμως, σημείωσε τεράστια επιτυχία όχι μόνο στη Γαλλία αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη,και καθώς η γαλλική κυβέρνηση εισέπραττε πολλά χρήματα από την πώληση της στην Ευρώπη, ενθάρρυνε τον Ντιντερό και τους υπόλοιπους Εγκυκλοπαιδιστές να συνεχίσουν τη συγγραφή της.
Το κίνημα των Εγκυκλοπαιδιστών παίρνει ως θεμέλιο την ιδέα ότι υπάρχει μια επιστημονική και ηθική αρχιτεκτονική της γνώσης, μια κατασκευή της οποίας η πραγματοποίηση είναι ένα μέσο απελευθέρωσης του ανθρώπου. Αυτή η αρχή, βέβαια, την έφερε αντιμέτωπη με όλο τον συντηρητικό κόσμο της Ευρώπης, είτε λεγόταν Εκκλησία είτε λεγόταν Μοναρχία.
Αυτά με την Ιστορία. Πίσω στο μυθιστόρημα του Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε.
”Η ιστορία αυτών των βιβλίων είναι μια σειρά διαδοχικών εγκρίσεων και απαγορεύσεων από τότε που βγήκε ο πρώτος τόμος. Ήδη από τότε ο πάπας διέταξε το κάψιμο όλων των αντιτύπων, επί ποινή αφορισμού. Και στη Γαλλία το κοινοβούλιο αποφάσισε ότι το έργο ήταν μια συνωμοσία για την καταστροφή της θρησκείας και την υπονόμευση του κράτους, γι ΄αυτό ανακλήθηκε η άδεια εκτύπωσης. Χωρίς την προστασία ανθρώπων με επιρροή, που συμμερίζονταν τις ιδέες των συγγραφέων της,θα είχε πάψει να τυπώνεται μετά τους πρώτους τόμους”, γράφει ο συγγραφέας.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, δύο μέλη της Ισπανικής Βασιλικής Ακαδημίας, ταξιδεύουν στο Παρίσι, για να αγοράσουν για λογαριασμό της Ακαδημίας, την Εγκυκλοπαίδεια. Και εκεί αρχίζει ένα περιπετειώδες μυθιστόρημα,που φέρνει στο μυαλό και τους ”Τρεις σωματοφύλακες” του Δουμά.
Συγγραφέα, που ο Ρεβέρτε έχει ιδιαίτερη αδυναμία. Περιπέτεια, μονομαχίες, αλλά και ερωτικές περιπέτειες σε ένα Παρίσι ελευθεριάζον, ένα Παρίσι των καφέ, των σαλονιών, των φιλοσοφικών κύκλων και των πολιτικών αναταραχών τις παραμονές της Γαλλικής επανάστασης.
Βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα και χαρακτήρες,τεκμηριωμένο με μεγάλη σχολαστικότητα.το ”Καλοί άνθρωποι σε δύσκολους καιρούς” αφηγείται την ηρωική περιπέτεια εκείνων που, με οδηγό τους τα φώτα της Λογικής,θέλησαν να αλλάξουν τον κόσμο με τα βιβλία, τότε που το μέλλον έσπρωχνε τις παλιές ιδέες στο περιθώριο και ο φόβος της ελευθερίας έκανε εδραιωμένους θρόνους και κόσμους να παραπέουν.”
”Πρόκειται για ταξίδι μακρύ, επικίνδυνο. Περιπέτεια παράξενη και υπέροχη, τυπική μιας εξαιρετικής εποχής-να φέρουν τα φώτα, τη σοφία του αιώνα, μέχρι εκείνη την ταπεινή γωνιά της καλλιεργημένης Ισπανίας, τη Βασιλική Ακαδημία της. Κι αυτό θα το επιχειρήσουν δυο καλοί άνθρωποι,ακέραιοι,τολμηροί, που θα ταξιδέψουν διασχίζοντας μια Ευρώπη ολοένα και πιο ταραγμένη, όπου οι παλιοί θρόνοι κλυδωνίζονται και τα πάντα μοιάζουν να αλλάζουν υπερβολικά γρήγορα”.
Ο Ρεβέρτε έγραψε ένα στιβαρό ιστορικό μυθιστόρημα, ένα βιβλίο που περιγράφει την ατέλειωτη μάχη ανάμεσα στον συντηρητισμό και την πρόοδο, την μάχη ανάμεσα στο προχώρημα της ανθρωπότητας και στο πισωγύρισμά της. Και το έκανε με τους όρους ενός ιπποτικού μυθιστορήματος. Η αναπαράσταση της εποχής είναι τέλεια και τεκμηριωμένη σε ανάλογα βιβλία και χάρτες του τέλους του 18ου αιώνα. Μόνο που τελικά, η χρονική περίοδος είναι μόνο η αφορμή. Ουσιαστικά η μάχη αυτή δεν φαίνεται να τελειώνει ποτέ. Ενδεικτικός ένας διάλογος από το μυθιστόρημά του, ανάμεσα σε έναν από τους ”καλούς” και έναν από τους ”κακούς” ήρωές του.
”Είναι τόσο πολύτιμα τα βιβλία για να πεθάνετε γι΄αυτά; ρωτάει.
Ο άλλος το σκέφτεται μια στιγμή ή μοιάζει να το σκέφτεται.
”Δεν είναι γι΄αυτά, αλλά για ότι περιέχουν” ,απαντάει στο τέλος.
”Για φαντάσου….Και περί τίνος πρόκειται;”
”Για τη Λογική.Αυτήν που κάποια μέρα θα έχει ως αποτέλεσμα να μην υπάρχουν άνθρωποι σαν κι εσάς”.
Το ”Καλοί άνθρωποι σε σκοτεινούς καιρούς ”όπως γράφει σε σημερινό χρόνο ο Ρεβέρτε είναι ένα ευγενές επεισόδιο της Ακαδημίας μας. Θα ήταν δίκαιο να θυμηθούμε ότι, σε καιρούς σκοτεινούς, πάντα υπήρξαν καλοί άνθρωποι πού μόχθησαν να φέρουν στους συμπατριώτες τους τον Διαφωτισμό και την πρόοδο…. Και πως δεν ήταν λίγοι όσοι πάσχισαν να το εμποδίσουν ”.
Καλή ανάγνωση!
