Πόση σχέση έχουν τα έπη του Ομήρου με την εποχή μας;
Μάλλον περισσότερη από όσο μπορούμε να απαντήσουμε πρόχειρα. Ο Κώστας Ακρίβος, φιλόλογος ο ίδιος, παρουσίασε την χρονιά που πέρασε μια συλλογή από διηγήματα, όπου το κάθε ένα από αυτά αναφέρεται σε έναν ομηρικό ήρωα, ενώ τοποθετεί τους ήρωές του σε διάφορες εποχές που καμία σχέση δεν έχουν με αυτή των Ομηρικών επών.
Όπως γράφει ο ίδιος: ”Συνειδητοποίσα, μάλλον για πρώτη φορά, ότι οι ήρωες ή οι λιγότερο ήρωες της Οδύσσειας δεν είναι για ρηχά ή λιμνάζοντα ύδατα. Καθένας από αυτούς διεκδικεί την ατομική του ”σχεδία” για να ξανοιχτεί στο πέλαγος της ιστορίας και να φτάσει, άλλος ναυαγός και άλλος σώος ως τις μέρες μας. Έτσι λοιπόν: Τηλέμαχος είναι το τσιγγανάκι που νοσταλγεί το σπίτι του. Αθηνά, η δια βίου προστάτιδα των αγαπημένων της. Λαέρτης γίνεται ο Κολοκοτρώνης όταν σπαράζει για τον αδικοχαμένο γιο του. Ο βασιλιάς Μενέλαος μετουσιώνεται στο πρόσωπο των χωροφυλάκων. Σε Ερμή μεταβάλλεται ο προσηνής Τούρκος αγγελιαφόρος. Αντίκλεια, η μάνα που νοιάζεται για τον γιο της έως και πέραν του θανάτου. Η Καλυψώ γητεύει έναν χήρο πατέρα ποιητή. Η καπάτσα που λέει τα χαρτιά μετατρέπεται σε Τειρεσία. Ο Νέστορας διαπρέπει ως επιδέξιος βιοπαλαιστής του προηγούμενου αιώνα. Ο Καβάφης μεταμορφώνεται από την ανυπολόγιστη αγάπη του σε Μέντορα. Το άταφο Κρητικόπουλο των Βαλκανικών Πολέμων γίνεται ένας άλλος Ελπήνορας. Ευρύκλεια είναι η τροφός ελιά. Ο Αγαμέμνονας και ο Βασίλειος Α’ συγγενεύουν από τον ζήλο τους για εξουσία. Ο λιχούδης μοναχός είναι ένας δεύτερος Πολύφημος. Η Ναυσικά αναζητεί την προίκα της εν έτει 1671. Ο Ποσειδώνας εκδικείται με άλλη θεϊκή μορφή. Οι δωσίλογοι βάφουν τα χέρια τους με εμφύλιο αίμα όπως και ο μνηστήρας Αντίνοος. Τα θέλγητρα της Κίρκης μαγεύουν και σαλεύουν έναν ανέστιο. Πηνελόπη, μια νιόπαντρη που έχασε τον άντρα της στην Κατοχή. Σε αθάνατο Αχιλλέα ανυψώνεται ένας Σουλιώτης αξιωματικός του ’22. Ελένη είναι η ωραία που αναστατώνει. Εύμαιος και Γεδεών το ίδιο πρόσωπο, τους ενώνει η ριζωμένη πίστη. Ο Πέτρος Κόκκαλης υπήρξε η γενναιόδωρη νεράιδα Λευκοθέα της Αντίστασης. Ο Φήμιος θα τραγουδάει διαρκώς όσους και όσα χάθηκαν, οι σύντροφοι του Οδυσσέα μέλλεται να μην ορίζουν επαναληπτικά την τύχη τους, ενώ ο ίδιος ο Οδυσσέας παραμένει πλάνης και πολίτης όλου του κόσμου από δική του βούληση και παρόρμηση”.
Ο Κώστας Ακρίβος μας δίνει το κλειδί για να περιπλανηθούμε στον μύθο. Οι ήρωες του Ομήρου είναι αρχετυπικοί και,τουλάχιστον, σε αυτή την γωνιά της γης, καθώς οι αιώνες διαδέχονται ο ένας τον άλλο, οι ήρωες επανέρχονται για να διεκδικήσουν,κάθε φορά,ένα κομμάτι από την πραγματικότητα και την ιστορία. Κάπως έτσι συνδέονται οι εποχές,αλλά κυρίως το κοινό αίσθημα που κάνει τον καθένα μας γνώστη και μύστη του ίδιου τελετουργικού που,αιώνες τώρα,ανεβαίνει από τις ρίζες και δημιουργεί λουλούδια. Λέγεται και πολιτισμός, ένας πολιτισμός της καθημερινότητας, που δεν απαιτεί αίθουσες Τέχνης για να επιδειχθεί.
Eίναι, ίσως, ο μυστικός κώδικας που συνδέει τα χωρικά της αρχαίας τραγωδίας με το Δημοτικό τραγούδι, την λαϊκή ζωγραφική του Θεόφιλου με τους στίχους του Σεφέρη και του Ελύτη και τον Σλίμ Γκέιλαρντ με το μικρασιάτικο τραγούδι. Τον Σλίμ Γκέιλαρντ,που ηχογράφησε το 1945 το περίφημο ”Τι σε μέλλει εσένανε από που είμαι εγώ”, με ένα τζαζ κουαρτέτο.Μπάσο,κιθάρα,ντράμς,πιάνο.Παραδοσιακό τραγούδι από την Σμύρνη, παιγμένο όμως με τζαζίστικο τρόπο. Γνώριζα την ηχογράφηση,δεν γνώριζα όμως την ιστορία του Σλιμ Γκείλαρντ. Πού,ώ του θαύματος,ανακαλύπτουμε μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, ότι δεν είναι ένας ακόμα μαύρος μουσικός της τζαζ,αλλά γεννημένος το 1916 στην Κούβα, από Έλληνα πατέρα και μάνα Αφροκουβανή. Επάξια φέρνει τον Οδυσσέα στις μέρες μας. Είναι αυτό που λένε πως όποια πέτρα και να σηκώσεις , Έλληνα θα βρεις από κάτω.
Γράφει ο Κώστας Ακρίβος: ”Όταν διαβάζει κάποιος Ελληνική Ιστορία, ένα πράγμα του κάνει μεγάλη εντύπωση: Πως είναι δυνατόν οι Αρχαίοι μας πρόγονοι να επινόησαν την Αρχαία Τραγωδία. Όταν άλλοι λαοί της Μεσογείου τα μόνα γραπτά που άφησαν ήταν η ιστορία του λαού τους και εμπορικές συμφωνίες,πώς οι Έλληνες επινοήσαν αυτά τα αριστουργήματα; Η απάντηση είναι απλή. Οι χαρακτήρες υπήρχανε. Οι Έλληνες την τραγωδία τη ζήσανε. Απλά ο ποιητής τη μετέφερε σε ένα έργο και τη διακόσμησε με λίγους μύθους.
Ας εξηγηθούμε καλύτερα. Ο Έλληνας με το πάθος που τον διακρίνει, δεν διστάζει πολλές φορές να πάρει αποφάσεις ακραίες. Να ζήσει καταστάσεις που θα τον φέρουν σε σύγκρουση με οτιδήποτε και τελικά θα τον καταστρέψουν. Να αγωνιστεί και να πεθάνει για την ιδέα του,όσο ολέθρια και να είναι”.
Στα ”Τελευταία νέα από την Ιθάκη”, ο Κώστας Ακρίβος αυτό ακριβώς επεξεργάζεται. Γράφει είκοσι έξι διηγήματα που συνδέουν την Οδύσσεια είτε με απλές ,καθημερινές ιστορίες που επινοεί ο ίδιος, σε διαφορετικές εποχές μέσα στον χρόνο, είτε περιγράφει κάποια ιστορικά γεγονότα, άγνωστα στους πιο πολλούς από εμάς, που κάνουν ακριβώς την ίδια δουλειά. Δείχνουν τους αρχετυπικούς ήρωες των Ομηρικών επών να διασχίζουν τους αιώνες και να μετατρέπονται σε Κολοκοτρώνη,Καβάφη,Δημήτριο Μπότσαρη, Σλίμ Γκέιλαρντ ή Πέτρο Κόκκαλη. Η γραμμή του αίματος είναι η ίδια.
Ο Κώστας Ακρίβος έγραψε ακόμα ένα βιβλίο, συλλογή διηγημάτων για να είμαστε ακριβείς, που κρατάει το ενδιαφέρον του αναγνώστη αμείωτο. Που, πέρα από την λογοτεχνική του αξία, εμένα, τουλάχιστον, μου φώτισε κάποια ιστορικά γεγονότα που αγνοούσα. Είτε αυτή είναι η πολιορκία και ο βομβαρδισμός της Κέρκυρας απ’ τους Ιταλούς το 1923,είτε ο βίος και η πολιτεία του -τελικά-Ελληνοκουβανού Σλίμ Γκέιλαρντ, είτε η αλληλογραφία του Καβάφη,είτε το πώς αναρριχήθηκε στον αυτοκρατορικό θρόνο ο Βασίλειος ο Α’, είτε την ιστορία του γιατρού Πέτρου Κόκκαλη πάνω στο βουνό, την εποχή της αντίστασης.
”Ένα έργο αξιοσημείωτο, τολμηρό και αξιέπαινο, που αξίζει να διαβάσει κάποιος, ίσως το καλύτερο του Ακρίβου, ενός λογοτέχνη θαυμαστού, που χαίρει της εκτίμησης όχι μόνο του αναγνωστικού κοινού αλλά και των ομοτέχνών του, αλλά και των κριτικών”,έγραψε ο Χρίστος Παπαγεωργίου για το βιβλίο,ενώ ο Μάνος Κοντολέων σημειώνει:”Ο Ακρίβος αναζητά όχι τις εξωτερικές ομοιότητες, αλλά το εσωτερικό νήμα που μπορεί να συνδέει τύπους ανθρώπων μέσα στο εύρος των αιώνων. Έτσι ο Οδυσσέας, για παράδειγμα, αντανακλάται σε ελληνό-κουβανό τραγουδοποιό, ο Αχιλλέας σε αξιωματικό του ’22 και ο Τειρεσίας σε χαρτορίχτρα.
Πέρα όμως από αυτό το εύρημα σύνδεσης των επιμέρους κειμένων, όλα τα διηγήματα διαθέτουν το καθένα τη δική του χάρη και κάποια μάλιστα από αυτά στραφταλίζουν καθώς τα έχει πασπαλίσει ο ιδρώτας των ανθρώπινων παθών.
Όμορφα διηγήματα. Ο ίδιος ο συγγραφέας δηλώνει πως η ιδέα σύλληψης μιας τέτοιας συλλογής, του είχε γεννηθεί από το 1988 όταν είχε ακούσει τον Δημήτρη Μαρωνίτη να διαβάζει τη μετάφραση του από την ε ραψωδία της Οδύσσειας.
Πολύ συχνά –ή μήπως σπάνια;- οι συγγραφικές εμπνεύσεις θέλουν το δικό τους χρόνο για να ολοκληρωθούνε”.
”Tα τελευταία νέα από την Ιθάκη”είναι τελικά μια συλλογή διηγημάτων που είμαι σίγουρος ότι θα διαβάσουμε παραπάνω από μία φορά.Και κάθε φορά θα ανακαλύπτουμε στοιχεία που δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε στην πρώτη ανάγνωση. Όσο για το επίπεδο των Ελληνικών που γράφει ο συγγραφέας, προσαρμόζοντας τα στα Ελληνικά κάθε διαφορετικής εποχής που περιγράφει,θα μπορούσαν να διδαχθούν σε σεμινάριο για την Ελληνική γλώσσα.
