Το σκοτεινό κελί της «ντροπής» και το όνειρο της ελευθερίας

Μια θηλυκή μορφή, μια σκοτεινή σκιά, ένα ζώο, ένα ανυπεράσπιστο ζώο πίσω από τους τοίχους, δεν την βλέπουν, δεν ακούν πως ανοίγει το στόμα της και η χωλή της σαπίζει, πως ξεριζώνει τα μαλλιά της, τις κάποτε πλεξούδες μια μικρής κόρης, πως γδέρνεται, πως βγάζει την λεπίδα, την μπήγει στο λαρύγγι και όλα μαύρα ισορροπούν στην λύτρωση.

Μια «πουτάνα» στο πάτωμα, το αίμα να βάφει τα μαύρα της μαλλιά, το δέρμα της να παγώνει, το στήθος της απροκάλυπτο και τα σκέλη της μελανιασμένα από εκείνον, ναι εκείνον, τον ακόλαστο που κατεύνασε, πάνω στο άσβεστο από ερωτική δίψα σώμα της, κάθε ηδονική ορμή που ταλάντευε μέσα του, σαν κάρβουνο που σβήνει πάνω στην όμηρη ψυχή, εκείνη που σαν σκλάβα κείτεται στο δύσοσμο αίμα της νεκρή.

Μια μάνα ακουμπά το μωρό της στις παλάμες των χεριών, το είδε ασφυκτικό να ωχραίνει το χρώμα του. Το έπνιξε, το στραγγάλισε με τόση λύσσα και αφέθηκε στην παράνοια με ένα ψεύτικο νεογέννητο στα σπλάχνα της και εκείνο να αποζητά το πικρό γάλα που το θήλασε η μάνα του. Κάποια άλλη, στο κελί του τελευταίου διαδρόμου σκότωσε τον άνδρα της, εκείνον που την γρονθοκοπούσε σαν αδέσποτο σκυλί και ύστερα από πάνω της ασελγούσε το κορμί της, πλάγιαζε κοντά της και κοιμόταν σαν ξαλαφρωμένο αγρίμι.

Αρκούν; Ή μήπως η μοναχή εκείνη, η αναμάρτητη πιστή δεν μπορεί να ακούσει άλλα; παρά μόνο να κλείσει την πόρτα και να μη βλέπει(;) να γράφει την αμαρτωλή της ποίηση σε ένα μοναστήρι που σε μεγάλα καζάνια βράζουν δεκατρείς γυναίκες, τις κολασμένες που κυνηγούν ένα ιερό αγαθό: την ελευθερία.

«Οι φυλακισμένες» του Ignacio del Moral γονατίζουν, σέρνονται, ικετεύουν και σκύβουν τα κεφάλια τους απέναντι στη θρησκεία. Σε ένα μοναστήρι κάπου μακριά, στην Ισπανία του 1950, στο κρύο, στην μοναξιά και στην άρρωστη επιδημία, εκεί σε ένα υγρό υπόστεγο, σαλεύει ένα όνειρο για την καθε φυλακισμένη ξεχωριστά, μια ευχή που γίνεται κατάρα σε ένα δωμάτιο που στενεύει και όλο και στενεύει, με αποτέλεσμα να βλέπω τις πέτρες στους τοίχους και να θέλω να ουρλιάξω, να κλάψω και γίνω ένα αόρατο πρόσωπο του θιάσου.

Ο Δημήτρης Καρατζιάς «χαλιναγωγώντας» τα σχοινιά, σχεδιάζοντας με το μαύρο μολύβι της τέχνης πάνω στη σκηνή, άρχισε να ζωγραφίζει σκηνοθετικά τεκμηριωμένα-με λεπτές αποχρώσεις των διεσταλμένων και αλλεπάλληλων συναισθημάτων-μικρά σημάδια και κινήσεις που έδιναν μια δραματουργική ποίηση στο “κάδρο” των δεκατριών γυναικών και τριών ανδρών, με τις πρώτες να καθαρίζουν, να τραγουδούν, ως αυτό το μοναδικό απομεινάρη της ελπίδας. Και τρίβουν, τρίβουν δυνατά, να εξαφανιστεί κάθε ίχνος, κάθε σημάδι της βρωμιάς, διότι «όλα πρέπει να μυρίζουν καθαριότητα, οι ψυχές πρέπει να μυρίζουν καθαριότητα».

Τι χρώμα έχει το έργο του δημιουργού; Τι όψη έχουν «Οι φυλακισμένες» όταν αποκόπτονται από τον κόσμο του χαρτιού και στέκονται παραταγμένες στην ωμή, ζωντανή εκτέλεση; O Ignacio del Moral ήταν εκεί, ανάθεμα κι αν μπορούσαμε να δούμε την βουβή του συγκίνηση όταν εκείνες κραύγαζαν και του έλεγαν σιωπηρά: «είμαστε αυτό που κάποτε εμπνεύστηκες, είμαστε η κατ’ εικόνα και η καθ’ ομοίωση των χεριών σου, η ενσάρκωση του μολυβιού σου, είμαστε εδώ και πρέπει να το δεις αυτό».

Ο Ignacio κοιτώντας τις κοπέλες και τα αγόρια που αγκάλιασαν με στοργή, θέρμη και οικειότητα το έργου του, μου λέει: «Οι ηθοποιοί είχαν μια τρελή απόδοση, τρελή διότι είναι σαν εκείνη που είχα στο μυαλό μου». Αφήνοντας μας στο σκοτάδι αιωρούμενους, μας αποχαιρετά με ένα μικρό απόσπασμα, που σίγουρα άφησε έναν λεκέ ανεξίτηλο στην αποθήκη των αναμνήσεων μας:

«Ο κόσμος είναι μια φυλακή για την πλειοψηφία των γυναικών»

Όμως τώρα δεν τις βλέπω, στο αχανές σκοτάδι που απλώνεται, απομονώνομαι στο ίδιο κελί, βλέπω τη δυστυχία σε δυο, σε περισσότερες αλληλοδιαδοχικές σκηνές και τότε τα συναισθήματα βρίσκονται σε μια πάλη, να αλληλοσυγκρούονται και να πεθαίνει το πιο αδύναμο.

Δεν είδαμε τίποτα, ζήσαμε τα πάντα, πλέξαμε τα χεριά μας με τα κρύα τους δάχτυλα και νοιώσαμε την αφή, την οσμή και φοβηθήκαμε την όψη ύστερα από τόσο αιχμηρά ερμηνευτικές κλονίσεις.

Στον υψηλότερο τόνο, η μουσική άρχισε να σκαλίζει περισσότερο το στέρνο μας, εκείνο που έσπαγε από το σπάραγμα και γινόταν θρύψαλα. Οι φωνές τους, μα περισσότερο οι σιωπές τους, ήταν σαν διαπεραστικός σουγιάς στο κάθε σώμα εκεί μέσα, μοναδικά.

Είναι αστεία κάποιες φόρες η άποψη του τρίτου που άπλα παρατηρεί, δεν ξέρει τίποτα άλλο, ασυνείδητα τεκμηριώνει, γράφει, αφήνει κάτω την πένα, φεύγει και δεν ξαναθυμάται την ευδαιμονική εκείνη διδασκαλία, το σχολείο που πρεσβεύει το ο πολύχωρος Vault -ή μπορεί και να μην είχε τίποτα άλλο να πει.

Διάολε! Έγιναν όλα με τέτοιον τρόπο, που η σιωπή ήταν η καλύτερη λύση. Τι μπορούσες να πεις; «Μπράβο»; Γιατί; Τίποτα, όχι τίποτα, ούτε μην χειροκροτάτε. Με θολά, πνιγμένα στο δάκρυ μάτια, ας σηκωθούμε, ας κοιτάξουμε τον θίασο, τους ηθοποιούς ξεχωριστά στα μάτια κι ας τους αγκαλιάσουμε, διότι ο θεατρικός κύβος, μόνο για εκείνη τη βραδιά, ερρίφθη.