Η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη που έχει αποτελέσει πολλές φορές έμπνευση για αρκετούς συγγραφείς αλλά και φόντο, για άλλους που έπλεξαν την ιστορία τους πάνω σε αυτή.
Η σπουδαία ιστορία που κουβαλάει, η ατμόσφαιρα αλλά και τα τοπία της είναι μερικοί λόγοι για τους οποίους αξίζει να προτιμήσουμε κάποιο βιβλίο που την περιέχει. Ακόμη κι αν τη γνωρίζουμε καλά, θα τη δούμε σίγουρα με μια άλλη ματιά και ίσως να μάθουμε γεγονότα που αγνοούσαμε.
1)Λίγες και μία νύχτες-Ισίδωρος Ζουργός
Την άνοιξη του 1909, ο έκπτωτος σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ ο Β΄ εξορίζεται στη Θεσσαλονίκη και μένει έγκλειστος σε μια εντυπωσιακή έπαυλη. Εκεί, σύμφωνα με το μυθιστόρημα, θα διηγείται για λίγες νύχτες σ’ ένα μικρό κορίτσι τη ζωή του. Ένα εντεκάχρονο όμως αγόρι κρυφακούει…
Εβδομήντα χρόνια μετά, θα υπάρχει ακόμη μια νύχτα, μάλλον μια ζωή ολόκληρη σε μία μόνο νύχτα. Άλλωστε στον 20ό αιώνα αργούσε συχνά να ξημερώσει.
Το Λίγες και μία νύχτες, με άξονα την ερωτική ιστορία που φωλιάζει στην καρδιά της αφήγησης, εξιστορεί μια περιπέτεια για το κυνήγι του πλούτου και την αναζήτηση της ευτυχίας. Το βιβλίο αναπλάθει μια μαγευτική συνοικία έξω από τα τείχη της Θεσσαλονίκης, αυτή των Εξοχών, που έσβησε για πάντα. Είναι ακόμη μια γραφή για τα σπίτια, φτωχικά και πλούσια, για το μέσα και το έξω τους, για τους τοίχους και τα έπιπλα όπου υφαίνονται οι ανάσες ζώντων και τεθνεώτων.
Το Λίγες και μία νύχτες εμπεριέχει ακόμη κατά κάποιον τρόπο τον σχολιασμό του, διερωτάται πίσω από την κουίντα για τα άγονα χωράφια της γραφής, τα εργαστήριά της, τις αστοχίες και τα πάθη της, είναι με άλλα λόγια το κοίταγμα του ίδιου του μυθιστορήματος στον καθρέφτη.
Πέρα όμως και πάνω απ’ όλα είναι ένα βιβλίο για την ανήκεστο βλάβη της ύπαρξης, αυτήν που προκάλεσε ο πιο δημεγέρτης αιώνας, ο εικοστός.
2)Το παλαιοπωλείο στην Τσιμισκή-Κωστούλα Μητροπούλου
Μια ιστορία πάθους ανάμεσα σε έναν άντρα πενηντάρη «και κάτι» και σε ένα κορίτσι 19 χρονών, περίπτωση φαινομενικά συνηθισμένη, αν όλα αυτά που συμβαίνουν ανάμεσα στους δύο «πρωταγωνιστές» δεν είχαν μόνιμο και πιστό καταγραφέα: Την ώριμη «γκρίζα» γυναίκα, που είναι το παρελθόν του άντρα και που καταγράφει με λατρεία και σεβασμό το πάθος των δύο εραστών. Χώρος η Θεσσαλονίκη, το Παλαιοπωλείο, η Αφρική, και κυρίαρχο στοιχείο το Πάθος, καταστροφικό, ανελέητο, σαρκοβόρο, χωρίς αναστολές και «εντάσεις» μέχρι το Τέλος. Αυτό το Τέλος που είναι η ζωή τους σε αποσύνθεση, και που στιγμή με στιγμή περνάει μέσα από το βλέμμα της «γκρίζας γυναίκας», ένας δρόμος παράλληλος με τη ζωή της πόλης και τόσο πολύ μοναχικός. Το πραγματικό τέλος τους δεν είναι καθόλου μια μοίρα ή ένας θάνατος κοινός, δεν είναι μια καταστροφή ή ένα φυσιολογικό «Τέλος» για μια είδηση στις εφημερίδες.
Τολμηρό, σκληρό, τραχύ και μαζί έντονα ερωτικό, το βιβλίο αυτό της Κωστούλας Μητροπούλου, είναι μια ακόμα βαθιά τομή στο αιώνιο πρόβλημα των ανθρώπινων σχέσεων και του πάθους που τελειώνει μόνο μαζί με το δικό μας τέλος.
3)Τα χρόνια των ανέμων-Αγγελική Κώστα
Στα σοκάκια της Θεσσαλονίκης των δεκαετιών του ’20 και του ’30, δυο γυναίκες μεγαλώνουν μαζί και
ξεφλουδίζουν τη ζωή, ανακαλύπτοντας την ουσία της μέσα από τη δύναμη των λέξεων και των
κρυμμένων νοημάτων. Στις διχασμένες δεκαετίες, όμως, που θα ακολουθήσουν, στα ταραγμένα χρόνια του Πολέμου και του Εμφυλίου, η μοίρα δε θα σεβαστεί ούτε φιλίες ούτε πίστεις. Μαζί με τον παλαιό τρόπο ζωής θα καταρρεύσουν οι προσωπικές τους αυταπάτες, και η συνεχής αναζήτηση του ανεκπλήρωτου έρωτα θα τις φέρει αντιμέτωπες με επώδυνες αλήθειες, που, όταν φανερώνονται, μοιάζουν με χαστούκια από άλκιμο χέρι.
Μια περιδιάβαση σε μια πόλη που ο θεός Αίολος δεν την ξέχασε ποτέ, ένα ταξίδι στη Θεσσαλονίκη των πρώτων δεκαετιών του εικοστού αιώνα, ένα βιβλίο που επιστρέφει στα συνταρακτικά “χρόνια των ανέμων”, που, καθώς φυσούσαν, παρέσυραν στο διάβα τους δύο γενιές γυναικών και μαζί μ’ αυτές τον έρωτα, τα πάθη και την ελπίδα τους για μια απανεμιά.
4)Ο Λευκός Πύργος θυμάται-Γιώργος Σανιδάς
Το βιβλίο αναφέρεται, συνοπτικά και εύληπτα, στην πολύχρονη και πολυκύμαντη ιστορία του Λευκού Πύργου, εξηγώντας το γιατί κατέληξε να θεωρείται μνημείο – σύμβολο της Θεσσαλονίκης στα χρόνια της Ειρήνης. Η ιδιαίτερη εικονογράφηση και οι ασχολίαστες φωτογραφίες στο τέλος, αποτελούν, πέρα από το κείμενο, εκπαιδευτικά ερεθίσματα περαιτέρω μελέτης από τα παιδιά στα οποία και απευθύνεται.
5)Το νήμα-Victoria Hislop
ΘΕΣΣΑΛΟΝIΚΗ, 1917
Την ώρα που γεννιέται ο Δημήτρης Κομνηνός, μια πυρκαγιά σαρώνει την ακμάζουσα πολυπολιτισμική μητρόπολη, όπου χριστιανοί, εβραίοι και μουσουλμάνοι ζουν πλάι-πλάι. Αυτό είναι το πρώτο από μια σειρά καταστροφικών γεγονότων που θα αλλάξουν για πάντα τη φυσιογνωμία της πόλης, καθώς ο πόλεμος, ο φόβος και οι διωγμοί αρχίζουν να διχάζουν τους κατοίκους της. Πέντε χρόνια αργότερα, η νεαρή Κατερίνα διαφεύγει στην Ελλάδα, όταν η πατρίδα της στη Μικρά Ασία ισοπεδώνεται από τα τουρκικά στρατεύματα. Έχοντας χάσει τη μητέρα της μέσα στο πανδαιμόνιο της φυγής, βρίσκεται μόνη της πάνω στο πλοίο προς έναν άγνωστο προορισμό. Από εκείνη τη μέρα, οι ζωές του Δημήτρη και της Κατερίνας πλέκονται άρρηκτα μεταξύ τους αλλά και με την ιστορία της ίδιας της Θεσσαλονίκης.
6)Της Σαλονίκης μοναχά-Δημήτρης Μίγγας
Της Σαλονίκης μοναχά τής πρέπει το καράβι. Να μην τολμήσεις να τη δεις ποτέ από τη στεριά. Έγραψε ο Καββαδίας. Κι εσύ που έζησες τα φοιτητικά σου χρόνια εκεί, μην επιχειρήσεις να κοιτάξεις από τη μέση της ζωής σου εκείνη τη Θεσσαλονίκη που άφησες. Μην ξανάρθεις. Δεν εννοώ, βέβαια, μια ολιγοήμερη επίσκεψη αναψυχής. Δεν προλαβαίνουν να ξεφτίσουν οι αναμνήσεις τόσο σύντομα – μάλλον συντηρούνται. Μιλώ για μόνιμη εγκατάσταση. Αν τα γυρίσματα του βίου σε ξαναφέρουν ύστερα από χρόνια, ώριμο πια, εκεί, μην επιστρέψεις ψάχνοντας την ίδια πόλη. Αν μείνεις με τις αναμνήσεις, η πόλη πάντα θα σε ακολουθεί. Όποιος όμως κάνει το λάθος και ξαναγυρίσει για να συνεχίσει τη ζωή που άφησε, εκείνη θα τον διώξει.
7)Η μια και η άλλη-Γιάννης Βαϊτσάρας
Της Σαλονίκης μοναχά τής πρέπει το καράβι. Να μην τολμήσεις να τη δεις ποτέ από τη στεριά. Έγραψε ο Καββαδίας. Κι εσύ που έζησες τα φοιτητικά σου χρόνια εκεί, μην επιχειρήσεις να κοιτάξεις από τη μέση της ζωής σου εκείνη τη Θεσσαλονίκη που άφησες. Μην ξανάρθεις. Δεν εννοώ, βέβαια, μια ολιγοήμερη επίσκεψη αναψυχής. Δεν προλαβαίνουν να ξεφτίσουν οι αναμνήσεις τόσο σύντομα – μάλλον συντηρούνται. Μιλώ για μόνιμη εγκατάσταση. Αν τα γυρίσματα του βίου σε ξαναφέρουν ύστερα από χρόνια, ώριμο πια, εκεί, μην επιστρέψεις ψάχνοντας την ίδια πόλη. Αν μείνεις με τις αναμνήσεις, η πόλη πάντα θα σε ακολουθεί. Όποιος όμως κάνει το λάθος και ξαναγυρίσει για να συνεχίσει τη ζωή που άφησε, εκείνη θα τον διώξει.
8)Θεσσαλονίκη. 100 μικρές ιστορίες-Γιάννης Καραμήτσιος
Η περιοχή της Θεσσαλονίκης πάντα με εντυπωσίαζε με την πυκνότηα της ιστορίας της και τον πλούτο των παραστάσεών της. Ποτάμια, λίμνες, βουνά, χωριά, φυλές, θρησκείες, σύλλογοι, ναοί, κάστρα, αρχιτέκτονες, λογοτέχνες, πολιτικοί, επιχειρηματίες, ιερείς, επαναστάσεις, μάχες, αλώσεις και πολλά άλλα στοιχεία παρελαύνουν σε ένα μωσαϊκό εντυπωσιακά μεγάλο για την έκτασή της.έτσι,πήρα την απόφαση να καταγράψω εκατό μικρές ιστορίες για μερικά από τα γεγονότα,τις προσωπικότητες, τα μνημεία και τις τοποθεσίες αυτής της περιοχής, τα οποία ίσως αξίζει να γνωρίσουμε καλύτερα. Μικρές ιστορίες με μεγάλο βάθος. Καθώς έκανα την έρευνά μου, διαπίστωσα πόσο πιο ενδιαφέρουσα μπορεί να γίνει για κάποιον η ζωή σε έναν τόπο, όταν τον αντικρίσει με τη ματιά του εξευρενητή. Κάπως έτσι γνώρισα τον Ποζέλι, τους ντονμέδες και τον Χαρίλαο. έμαθα για τους Ζηλωτές, την εβραϊκή κουζίνα και τα άγρια άλογα του αξιού. Και, επίσης, χάρηκα επισκέψεις σε μέρη όπως το μετόχι Επανομής, το μυστηριώδες νεκροταφείο της Χαλκηδόνας ή το βυζαντινό λουτρό της Άνω Πόλης-εμπειρίες που δεν θα είχα ζήσει, αν δεν είχα καταπιαστεί με αυτό το εγχείρημα. Το βιβλίο αυτό προσφέρει στους αναγνώστες τη δυνατότητα να περιηγηθούν στους ίδιους γεωγραφικούς και πνευματικούς τόπους.Απευθύνεται σε όσους επιθυμούν να ανακαλύψουν τις δικές τους ιστορίες στο ιδιαίτερο αυτό κομμάτι της Ελλάδας και ευρύτερα,των Βαλκανίων.
9)Τα παιδιά της Θεσσαλονίκης-Lenteric Bernard
Εγώ, η Άρτεμη, 10 ετών, τους αγαπώ και τους τρεις για πάντα. Πώς θα μπορούσα ποτέ να διαλέξω ανάμεσα στον Δημοσθένη, τον Βασίλη και τον Περικλή; Εγώ, ο Δημοσθένης, 11 ετών, αγαπώ την Άρτεμη περισσότερο κι από τους καλύτερους φίλους μου, τον Βασίλη και τον Περικλή. Θα με παντρευτεί γιατί θα γίνω ένας μεγάλος ποιητής. Εγώ, ο Βασίλης, θα σκοτώσω τον Περικλή ή τον Δημοσθένη, τους καλύτερους φίλους μου, αν αποφασίσει η Άρτεμη να παντρευτεί ένα από αυτούς αντί να γίνει γυναίκα μου. Αλλά θα κυβερνήσω τον κόσμο και θα με διαλέξει. Εγώ, ο Περικλής, 11 ετών, θα βρω τα ωραιότερα διαμάντια της Αφρικής για να τα χαρίσω στην Άρτεμη, την πολυαγαπημένη μου. Το 1881, κάτω από τον ίσκιο των Οθωμανών που κατέχουνε τη Θεσσαλονίκη, ξεκινάει η εξωφρενική περιπέτεια αυτών των ιπποτών του σύγχρονου κόσμου, που μας διηγείται με το συναρπαστικό του ταλέντο ο Μπερνάρ Λέντερικ.
10)Η πολη των αθώων-Κατερίνα Καριζώνη
Ο Κώστας Καζαντζόγλου, πρόσφυγας από την Ανατολική Θράκη, εγκαθίσταται στα χρόνια της Κατοχής στη Θεσσαλονίκη, σε μια πόλη στοιχειωμένη από την πείνα, τα τάγματα ασφαλείας, τις διώξεις των αριστερών και των Εβραίων. Εκεί ανοίγει υποδηματοποιείο και το μετατρέπει σύντομα σε γιάφκα της Αντίστασης. Συναντιέται με τον φοιτητή Άρη Αναγνωστάκο και οργανώνουν μαζί τον πολιτικό αγώνα τους. Ο Άρης ερωτεύεται την Τασούλα, τη μεγάλη κόρη του Καζαντζόγλου – έρωτας που θα περάσει μέσα από τις φλόγες του πολέμου και θα δοκιμαστεί. Τον ίδιο καιρό στο Άγιον Όρος μια σκοτεινή υπόθεση εκτυλίσσεται. Μια αποστολή των Ναζί αναζητεί θησαυρούς – ανάμεσά τους και το Άγιο Δισκοπότηρο. Ο επικεφαλής της όμως, βυζαντινολόγος Φραντς Ντέλγκερ, εγκλωβίζεται στον μυστηριώδη κόσμο του Άθωνα, καθώς έρχεται αντιμέτωπος με το θρύλο των «αόρατων ασκητών». «Η Πόλη των αθώων» βασίζεται σε ιστορίες αληθινές, σε μαρτυρίες που προέρχονται από τους τελευταίους ζώντες αντιστασιακούς της Θεσσαλονίκης. Ταξιδεύοντας στη σκοτεινή ήπειρο της μνήμης, αναδεικνύει τον αγώνα των αφανών ανθρώπων που έγραψαν τη νεότερη ιστορία. Ταυτόχρονα φωτίζει από διαφορετικές γωνίες το σκληρό πρόσωπο της δεκαετίας του ‘40, αγγίζοντας και θέματα που παραμένουν έως σήμερα ταμπού.
