Ακούονται οι αλυσίδες στα πόδια του, να χτυπούν στο παγωμένο έδαφος, σε μια ηχώ που αντηχεί στον σκοτεινό διάδρομο.
Θα τον εκτελέσουν, όταν λαλήσει ο πετεινός, όταν ξεθωριάσει η νύχτα και βασιλέψει ο ήλιος, ο άνθρωπος αυτός, ο κατάδικος, θα κοιμάται κάτω από το χώμα αέναα.
Γιατί αν δεν λυτρώθηκε, ήταν γιατί στα ραγισμένα μάτια ωσάν κρύσταλλα, στις δακρύβρεχτες κόρες των ματιών εκείνης της νεαρής κοπέλας, ανδρείος εστάθη, δε λύγησε, και η σκιά της χάθηκε σε μια μελωδική αυλαία, που κάποιος χαράζει, αλλά χαϊδεύει τις χορδές-πλευρά ενός ονειρικού βιολοντσέλου.
«Να σώσουμε τη ψυχή του…» είπε ο Πατήρ Ντάλυ. Σε μια «περίπολο» στα άδυτα του εσώτερο του ψυχισμού του, αρκεί ν’ αποζητήσουμε τι τον βασανίζει τον κατάδικο; Ποιος είναι; Ποια η άγνωστη-χαμένη του ταυτότητα; Τι αποκρύπτει κάτω από τα βλέμματα των ανθρώπων που θέλουν να τον σώσουν; Μπορεί ο Θεός να αγαπά έναν άθεο θανατοποινίτη, άρτι αφιχθεί από τον πόλεμο στη Γαλλία; Ομολόγησε ο κατάδικος την αλήθεια; Ποιος, στο βάθος των ματιών του, βλέπει την πικρία, τον πόνο και μια εναπομείνασα επιθυμία; Η αδελφή του;
Σε ένα σκηνικό, διαδραματίζεται ένα μονοδραστικό θεατρικό έργο, σε έναν χώρο, ο οποίος θα είναι στάσιμος και αμετάλλακτος από τον πρόλογο έως τη ματαιότητα του επιλόγου. Βρέχει, πάντα η βροχή προοιωνίζει ένα δυσάρεστο γεγονός. Οι ήρωες του έργου σημάνουν την άφιξή τους με τον συμβολικό ήχο του τσέλου, φορούν τα αδιάβροχα καλύμματα της καταρρακτώδους βροχής κι εκεί εκκινεί το σταδιακό ξετύλιγμα του έργου, που προκαλεί ένα άλγος και μια περίεργη ανησυχία για τον κατάδικο… Άραγε, θα τον καταβάλλουν οι ποιητικές και θεατρικές αφηγήσεις των έργων του Σαίξπηρ που ξεφωνίζει η αδελφή του; Ή θα σκαρφιστεί ένα ψέμα για έναν ανώτερο σκοπό που κάποιον θέλει να προστατεύσει;
Το περιεχόμενο της θεατρικής παραβολής ξεδιπλώνεται στο γραφείο του διευθυντή Χολτ, στην πολιτειακή φυλακή του Γουεδερσφιλντ στο Κονέκτικατ. Ο διευθυντής, παραδόξως, ευαισθητοποιείται από τον κατάδικο Τζέιμς Ντάικ. Πιστεύει πως δεν μοιάζει μ’ εγκληματία, είναι ευγενικός, ταπεινός και σεβάσμιος, δεν παραβιάζει τους κανονισμούς της φυλακής, δεν αντιδρά, παρά μονάχα με έντιμη διαγωγή ανταποκρίνεται στις ερωτήσεις, κάποτε βίαιες, των ανακριτών και του Πατήρ Ντάλυ, ο οποίος βρίσκεται στον χώρο φέροντας το έντονο σύμβολο της θρησκείας. Προσπαθεί να μεταπείσει τον θανατοποινίτη, μια νύχτα πριν την εκτέλεση του, να εξομολογηθεί, να ομολογήσει και να ζήσει, να ζήσει πλάι στην οικογένειά του -αν υπάρχει. Έξαφνα, η Ζοζεφίνα Πάρις, μια νεαρή κοπέλα που αποζητά τον αδελφό της Άντον Πάρις και εύχεται να είναι αυτός ο κατάδικος που τόσο του μοιάζει, εμφανίζεται στο προσκήνιο. Μπορεί η Ζοζεφίνα να μην αποτρέψει την εκτέλεση του αδελφού της, σίγουρα όμως, μονάχα εκείνη, θα γνωρίζει, σε μια γωνιά της καρδιάς της, πως ο άνθρωπος που αγκάλιασε σε αυτή τη φυλακή, που είδε τα μάτια του, που του αφηγήθηκε τον τελευταίο μονόλογο του Ρωμαίου, που είθισται να της μιλάει για το θέατρο ο αδελφός της, ο οποίος ονειρευόταν να γίνει ηθοποιός και θα αποβεί μονάχα να κρατεί το ήθος, αυτός ο ανθρωπάκος, που τον περιβάλει η καλοσύνη και η αντρειοσύνη, είναι ο μονάκριβος αδελφός της, για εκείνον που περπάτησε μίλια μονάχα για να τον ανταμώσει, έστω και για τελευταία φορά.
Ο Ντάικ βλέπει την αλήθεια στην όψη της αδελφής του, όμως, στο άκουσμα του ονόματος του αδελφού της, επινοεί μια ιστορία, πως ο πραγματικός Άντον Πάρις σκοτώθηκε στον πόλεμο στη Γαλλία, πως έπεσε νεκρός στο πεδίο της μάχης ηρωικά, ήταν ένας ήρωας, όχι ένας εγκληματίας, «Αυτό να πεις στη μαμά σου». Αυτό το έργο, στην ουσία, που έγραψαν οι Holworthy Hall και Robert Middlemass, αποκρύπτει στον θεατή μέχρι και το τέλος την αλήθεια, μονάχα η ανταπόκριση στον μονόλογο του Ρωμαίου ήταν μια «θεατρική αποκάλυψη», με μια ενδοιαστική σιγουριά, ίσως. Η Ζοζεφίνα, φεύγοντας σκοτεινιασμένη και θλιμμένη από το γραφείο του διευθυντή Χολτ, απήγγειλε κάποιους στίχους για τον «ανδρείο». Ο Χολτ και ο Πατήρ Ντάλυ είχαν σχεδόν εγκαταλείψει τις προσπάθειες ν’ ανακαλύψουν την πραγματική ταυτότητα του Τζέιμς, κι έτσι, δίχως η αυλαία να πέφτει στο χρονικό της εκτέλεσης, οι ήρωες άφησαν να εννοηθεί πως εκείνο που προοικονομήθηκε εξ’ αρχής ήταν και στυγνή κατάληξη του έργου και του πραγματικού Άντον Πάρις.
Το θεατρικό αυτό έργο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1921 στο περιοδικό McClure. Έκτοτε, μικροί θίασοι και θεατρικές ομάδες παρουσιάζουν αυτό το έργο με ευαισθησία και ενστερνισμό στα βαθυστόχαστα μηνύματά του.
Ο Παντελής Παπαδόπουλος θώρησε ολόψυχα αυτό το έργο, κολύμπησε στ’ άδυτα του, κι έτσι παρέσυρε και τους ηθοποιούς να κολυμπήσουν μαζί του. Δίχως περηφάνια, δίχως ενατένιση και νοερή εγκόλπωση του έργου, της μελωδίας του, των λόγων του, οι ηθοποιοί, ο σκηνοθέτης και η μουσικός δεν θα εναπόθεταν τόσο ενσυναίσθητα αυτό το αριστούργημα με την πληθώρα μηνυμάτων στο θεατρικό σανίδι. Σε μια απόσταση αναπνοής, ο θεατής μπόρεσε να αισθανθεί, ίσως να έπλασε μια εικόνα της συλλογικής προσπάθειας, που συντέλεσε στο να αποβεί, δικαιωματικά, αυτό το έργο, μια πλούσια σε ερωτήματα και απαντήματα φιλοσοφία γύρω από τη ζωή, τον θάνατο, την αγάπη, την πολιτική, τη θρησκεία, την αδελφοσύνη, την ανδρεία, τον ηρωισμό, την πίστη, τη θυσία, την τρυφερότητα και πάνω απ’ όλα την ανθρωπιά. Όλα αυτά τα αινίγματα εμφυσήθηκαν στις ψυχές και τους λογισμούς των θεατών, διότι ο σκηνοθέτης, χαράζοντας βήματα για τους ηθοποιούς στο θεατρικό σανίδι, τους καθοδηγούσε.
Οι ηθοποιοί Σωτήρης Δούβρης (Διευθυντής Χολτ), Τάσος Παπαδόπουλος (Πατήρ Ντάλυ), Νίκος Κουφάκης (Τζέιμς Ντάικ), Μελισσάνθη Ρεγκούκου (Ζοζεφίνα Πάρις), Ιάκωβος Νικηφόρος (Φρουρό), με τη σειρά τους, δεν υποδύθηκαν μονάχα -τουλάχιστον κάποιοι το αφουγκραστήκαμε εσώτερα. Άγγιξαν το έργο, του έδωσαν σάρκα, πνοή, Τέχνη και μορφή. Περιπλανηθήκαμε σε κάτι τόσο ζωτικό από μια απόσταση αναπνοής. Η αλήθεια τους ενοποιήθηκε με εκείνη που αναζητά ο θεατής, και η ωριαία αυτή παραβολή έγινε ένας αέναος προβληματισμός κι εκτός σκηνής. Η ταχυπαλμία του θεατή εναρμονίστηκε με τη μελωδία του βιολοντσέλο από την Ηλιάνα Κορέτση, που ήταν ένα κομμάτι αναγκαίο και τόσο πολύτιμο για την έκβαση της παράστασης.
Οι ήρωες χάθηκαν στο φαρδύ και αόρατο πέπλο του θεάτρου, όπως ήρθαν, τόσο παραστατικά έφυγαν, αφήνοντος πίσω τους μια σοφία, μια αλήθεια κι έναν διαχρονικό προβληματισμό: Ποιος είναι, στ’ αλήθεια, ήρωας;
Κάθε Τρίτη και Τετάρτη στις 21:30
Τιμή εισιτηρίων: 12 € & 7 € (μειωμένο).
Διάρκεια παράστασης: 60’ χωρίς διάλειμμα
Σκηνοθεσία: Παντελής Παπαδόπουλος
Μετάφραση: Φάνης Γκίκας
Σκηνικά-κουστούμια: Στέλλα Γιαπιτζέλη
Μουσική επί σκηνής: Ηλιάνα Κορέτση
Εικαστική επιμέλεια-δημιουργία αφίσας: Ελένη Παπαδοπούλου
Φωτογραφίες: Βίκυ Μπόνη
Γραφιστική επιμέλεια εισιτηρίου: Παυλίνα Μπιτζέλη
Ηθοποιοί
Διευθυντής Χολτ: Σωτήρης Δούβρης
Πατήρ Ντάλυ: Τάσος Παπαδόπουλος
Τζέιμς Ντάικ: Νίκος Κουφάκης
Ζοζεφίνα Πάρις: Μελισσάνθη Ρεγκούκου
Φρουρός: Ιάκωβος Νικηφόρος
Θέατρο Αλκμήνη
