Ο Μερσό πρέπει να πεθάνει επειδή σκότωσε έναν Άραβα. Ή μάλλον επειδή δεν έκλαψε στην κηδεία της μητέρας του. Ή ίσως πάλι επειδή οδηγήθηκε στον φόνο εξαιτίας του ήλιου.
Ο ήρωάς μας δεν είναι ένας συνηθισμένος άνθρωπος με την κατά τα ειωθότα προβλεπόμενη, αναμενόμενη συμπεριφορά. Μετά την κηδεία της μητέρας του, την επόμενη κιόλας ημέρα, γνωρίζει τη Μαρί, συνάπτει σχέση μαζί της, πηγαίνει για μπάνιο στη θάλασσα και το βράδυ σινεμά.
Δεν θρηνεί, δεν θυμάται τίποτα από την τελετή, το μόνο που του απομένει ως ανάμνηση είναι η ενοχλητική, πύρινη βροχή του ήλιου που τον νάρκωνε και τον έπνιγε. Όταν σκοτώνει χωρίς πρόθεση έναν Άραβα, φυλακίζεται και καταδικάζεται σε θάνατο. Οι παράλογες αντιδράσεις του τον καθιστούν «Ξένο», απόβλητο, απεχθή και φυσικά ένοχο στα μάτια των άλλων.
«Ο Ξένος» του Αλμπέρ Καμύ συμβολίζει κάθε άνθρωπο που αρνείται να πει τα κατά συνθήκη ψεύδη ή να κρύψει ό,τι πιο αληθινό υπάρχει μέσα του – όσο τρομακτικό κι αν είναι και με οποιοδήποτε κόστος – σε αυτό δηλαδή που απαιτεί από το άτομο η κοινωνία προκειμένου να αποκτήσει την πολύτιμη ταμπέλα του αποδεκτού.
Η ειλικρίνειά του γίνεται αποστασιοποίηση, απάθεια, και φτάνει στα όρια του απόλυτου μηδενισμού. «Τη ζωή δεν αξίζει τον κόπο να τη ζεις». Από τη στιγμή που πεθαίνουμε, το πώς και το πότε δεν έχουν καμία σημασία. Ταυτόχρονα, ο φιλόσοφος θέτει τα αιώνια ερωτήματα που καίνε την ανθρώπινη υπόσταση: ποιό το νόημα της ζωής αφού τα πάντα είναι φθαρτά; Υπάρχει διέξοδος από το αναπόφευκτο; Πώς αντιμετωπίζεται η φρικτή δοκιμασία του θανάτου;
Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Τσιάμης μένει πιστός στο πνεύμα του βιβλίου και καθοδηγεί τους ηθοποιούς του σωστά σε υψηλές, σχεδόν εξουθενωτικές ερμηνευτικές κορυφώσεις. Συχνά οι τρεις πρωταγωνιστές κουβαλούν σε κυκλική τροχιά τεράστιους βράχους παραλληλίζοντας την κίνηση αυτή με την καταδίκη του Σίσυφου και το αέναο, επαναλαμβανόμενο μαρτύριο της ύπαρξης. Ο Γεράσιμος Μιχελής ακολουθεί μια συγκρατημένη, γειωμένη ερμηνεία, ενώ προς το τέλος γεμίζει ενέργεια και πειθώ. Πολύ ενδιαφέρουσα η σκηνή της ανάκρισης όπου ξεχωρίζει η Κλεοπάτρα Μάρκου, όπως επίσης και στην περιγραφή που έπεται σχετικά με την καταλυτική εξουσία του ήλιου στα γεγονότα. Με απίστευτη ενέργεια και πεντακάθαρη άρθρωση, ο Μιχάλης Βαλάσογλου βυθίζεται στο παραλήρημα του ανακριτή για την πίστη του και βρίσκεται συγκεντρωμένος στον ρόλο του κάθε στιγμή.
Η μουσική υπόκρουση (Λάμπρος Πηγούνης) αποτελείται από ένα επαναλαμβανόμενο, άχαρο μοτίβο που πετυχαίνει αυτό ακριβώς – να συνοδέψει τα τεκταινόμενα με την αίσθηση του αναπότρεπτου κι ενός αόριστου φόβου που μονίμως ξεγλιστρά από τον έλεγχο.
Την ύστατη ώρα, στα τελευταία του λόγια, ο θεατής διαπιστώνει την καθολική αποδοχή αλλά και την απελευθέρωση του Ξένου: «Για να ολοκληρωθεί το καθετί, για να αισθάνομαι λιγότερο μόνος, μου έμενε να ευχηθώ να είναι πολλοί θεατές την ημέρα που θα με εκτελούσαν, και που να με υποδέχονται με κραυγές μίσους».
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Από Μηχανής Θέατρο
Διαρκεια: 75 ‘
Σκηνοθ.: Δ. Τσιάμης
Ερμηνεύουν: Γ. Μιχελής, Μ. Οικονόμου (Τρ.), Μ. Βαλάσογλου (Δευτ.), Κλ. Μάρκου.
